түр саатжээ. Төрийн албаны зөвлөлийн салбар зөвлөл шалгалтын дүнг баталгаажуулсан учраас Д.Баттөнх дарга тэднийг хүлээн авч баяр хүргэсэн аж. Ийм нэг баярт үйл явдалтай зэрэгцэн манай Редакцийн айлчлал"-ын баг Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын дарга Д.Баттөнхийн өрөөнд саатсан юм.

МАНАЙ БАЙЦААГЧ НАР ХАМГИЙН ХҮНД НӨХЦӨЛД АЖИЛЛАДАГ
-Танайхтай холбоотой хамгийн сүүлийн үеийн мэдээлэл гэвэл өнгөрсөн долоо хоногт хуралдсан Засгийн газрын хуралдаанаар 3550 бараа бүтээгдэхүүнийг хяналт шалгалтаас чөлөөлсөн. Энэ нь талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөхгй юү?
-Хилийн мэргэжлийн хяналт юуг шалгах, шалгахгүй вэ гэдгийг тодорхой болгосон гэж ойлгож болно. Урьд нь орж ирж байгаа бараа бүтээгдэхүүн болгоноос дээж авдаг байсан. Үүнийг болиулсан юм. Энэ нь хэд хэдэн талын ач холбогдолтой Засгийн газрын тогтоол болж гарч ирсэн. Энэхүү тогтоолоор Хилийн мэргэжлийн хяналтын албаны хяналт шалгалтын шалгуур үзүүлэлтийг баталсан. Гадаад улс орнуудын хил дээр хяналт шалгалт хийж байгаа байгууллагуудын БТКУС код гэж байдаг. Энэхүү кодоор Хилийн мэргэжлийн хяналтын алба 5744 бараа материалыг шалгадаг байсан. 2010 онд эхлүүлсэн эрсдэлд суурилсан хяналтын тогтолцоог хил дээр нэвтрүүлж эхэллээ. Үүнийг дотооддоо нэвтрүүлээд дөрвөн жил болж байна. Эрсдэлд суурилсан хяналт шалгалт дотроо төлөв тогтоох шалгуур үзүүлэлт гэж байгаа. Хүний амь нас, эрүүл мэнд, хүрээлэн буй орчин, нийгмийн аюулгүй байдалд учруулж болох хор хохирол, сөрөг үр дагаврыг харгалзан 5744 барааг бага, дунд их эрсдэлтэй гэж ангилдаг.

Их болон дунд эрсдэлтэй гэж үнэлэгдсэн 2194 барааг Хилийн мэргэжлийн хяналтад хамруулж, бага эрсдэлтэй 3550 барааг чөлөөлсөн юм. Хяналтад хамрагдах 2194 барааг эрсдлээр нь "ногоон", "шар", "улаан" гэж гурав ангилдаг.

-Энэ нь ямар учиртай юм бэ?
-"Ногоон" төлөвт хамаарагдах бараанд зөвхөн баримт бичгийн хяналт хийх бол "шар" төлөвт баримт бичгийн болон биет үзлэг хийдэг. Харин "Улаан" төлөвт баримт бичгийн, биет үзлэг болон лабораторийн шинжилгээт хяналт шалгалт хийнэ. Хийх хяналтын хугацааг нь дээрх шалгуур үзүүлэлтээр тогтоож өгсөн байгаа. 72-оос гурван цагийн хугацаанд хяналт шалгалтыг хийнэ.
Дээрх гурван төлвийн зөвхөн "улаан" бараанаас дээж авах юм. Урьдчилсан байдлаар дээрх 2194 барааны эрсдэлийг үнэлэхэд ойролцоогоор 35 хувь нь буюу 700 гаруй нь "улаан" буюу эрсдэлтэй гэж үнэлэгдсэн байна. Хилээр орж ирж байгаа бүхий л бараа бүтээгдэхүүнд энэхүү хяналт шалгалтыг хийнэ. Гааль бол мэдээж тоо, хэмжээнээсээ татвараа аваад явна. Энэхүү тогтоол батлагдсан өдрөөсөө хэрэгжээд эхэлсэн.

-МХЕГ-аас улсын байцаагч нараа ёс зүйн кодтой болгосон байсан. Энэхүү код нь ямар учиртай юм бол?
-Ёс зүйн кодыг өмнө нь хэрэглэж байсан. Улсын байцаагч нар өөр өөрийн гэсэн кодтой. Энэ нь олон давуу талтай. Байцаагч
маань өөрийн кодоор ажлын үр дүнгээ таилагнах, ёс зүйн мэдээллийг өгөх, авлига, ашиг сонирхлын зөрчлөөс ангид байх, урьдчилсан мэдүүлэх зэрэг давуу талтай. Мэргэжлийн хяналтын улсын байцаагч нартай ёс зүйн хатуу хариуцлага тооцож байхгүй бол энэ том айлыг авч явах хүндрэлтэй. Тийм учраас бид хүн төвтэй ажиллах уураг тархины инженерүүд байх үүднээс олон ажлыг санаачлан хэрэгжүүлж байгаа.

-Мэдээж ажилтнуудынхаа нийгмийн асуудалд анхаарч байгаа байх. Ямар асуудлыг хэрхэн шийдэж байна вэ?
-Байцаагч нараас ажлын үр дүн шаардахаас гадна нийгмийн асуудлыг нь шийдвэрлэх тал дээр анхаарч ажиллахгүй бол хүмүүс буруу ойлголттой яваад байна. Нийгмийн асуудлыг нь шийдвэрлэж, төрийн ажлын байрны баталгааг хангаж өгөөгүйгээс болж авлига хээл хахууль, ашиг сонирхлын зөрчилтэй байх, хүнд суртал гаргах гэх мэт асуудал өнгөрсөн хугацаанд нэлээд гарч байсан. Тийм ч учраас улсын хэмжээнд 2014 оныг Монгол Улсын Шадар сайдаас "Сахилга хариуцлагыг дээшлүүлэх жил" хэмээн зарласан. Энэхүү аяны хүрээнд ажилтнуудын амьжиргааны түвшинг судлаад 100 улсын байцаагчийн 0,07 га газрын асуудлыг Төв аймгийн Эрдэнэ суманд шийдэж өгсөн. Энэ маань багагүй дэм болсон байх гэж бодож байна. Мөн гадаад хамтын ажиллагааны хүрээнд улсын байцаагч нарыг сургалтад хамруулж байгаа. Өмнө нь дандаа нэгжийн дарга нар хамрагддаг байсан юм байна билээ. Энэ удаад улсын байцаагч, захиргааны ажилтан болон лабораторийн судлаач, шинжээчдийг хамруулж байгаа.

Аливаа зүйл сурахын зэрэщээ юм үзэж нүд тайлах болно. Ингэснээр аливаа асуудлыг нэг өнцгөөс хардаг байсан бол олон талаас хардаг болоосой гэсэн зорилгоор сургалтад хамруулж байгаа. Гэхдээ 2000 гаруй хүний асуудлыг нэг дор шийднэ гэж байхгүй. Мөн Төв аймгийн Сэргэлэн суманд газар аваад БНСУ-ын КОЙКА хамтын ажиллагааны нийгэмлэг, "КОША" хөдөлмөр хамгааллын агентлагийн санхүүжилтээр сургалтын төв байгуулахаар бэлтгэл ажлаа хангаад явж байна. Төслөө бичээд Эдийн засгийн хөгжлийн яаманд хүргүүлсэн. Дэмжвэл хөрөнгө оруулалт нь шийдэгдээд явна. Тэгвэл бид гадагшаа явуулахаас гадна гадаадаас өндөр мэргэжлийн багш нарыг урьж дотооддоо сургалт боломж бүрдэж байгаа юм.

-Ер нь улсын байцаагч нар ажлаа явуулахад хэр хүндрэл гардаг вэ. Хяналт шалгалт хийхэд ажлын багаж хэрэгслээс эхлээд асуудал их тулгардаг байх?
-Олон асуудал байгаа. Ганцхан жишээ хэлэхэд байцаагчийн багаж төхөөрөмж дутагдалтай байдаг. Бид олон талын хяналтыг хийж байгаа. 119 хуулийн хэрэгжилтийг хангуулж, 39 үндсэн чиглэлээр хяналт шалгалт хийдэг. Гэтэл барилгын хяналтын байцаагч барилгын насжилтыг тогтоох багажгүй, тухайн барилга газар хөдлөлтөд тэсвэртэй эсэхийг тодорхойлох багаж хэрэгсэлгүй. Замын-Үүдэд ажиллаж байгаа байцаагч машинуудын доогуур толидуур хийх зориулалтын багажгүй. Бүдүүлгээр хэлбэл урт модонд жижиг толийг төмөр утсаар холбочихсон байдаг. Иймэрхүү хүндрэл бэрхшээлүүд байдаг. Найман аймгийн явуулын лабораторийг эс тооцвол өөр хөрөнгө оруулалт хийгдээгүй. Энэ нь эдийн засгийн хямралтай холбоотой. Нөгөөтэйгүүр МХЕГ-ыг тараана, яам агентлагт нь өгнө, нэгдсэн тогтолцоог задлан тухай сүүлийн хоёр жил ярьж байгаа. Энэ хугацаанд цалингийн зардал л батлагдаж ирсэн. Бусад зардал нь чадан ядан хүрэлцдэг. Сургалтын зардал гэхэд л жилийн тавхан сая. Гэтэл 2000 хүнийг таван сая төгрөгөөр яаж сургах вэ. Гадаад хамтын ажиллагааны хүрээнд л ажилтнуудаа сургаж байна. Өмнө нь байсан багаж төхөрөөмжүүд хуучраад ашиглалтаас гарсан. Бараг мэдрэхүйн эрхтнээрээ л шалгаад явж байна.

-Улсын байцаагч болъё гэхэд ямар шалгуур тавьдаг вэ?
-Улсын байцаагч болно, нэгжийн удирдлага болно гэдэг өндөр босготой. Эхлээд мэргэжлийн чиглэлээр сургууль төгссөн байх шаардлагатай. Дараа нь нэг жилийн хугацаанд байцаагчаар дадлага хийнэ. Тодорхой шалгуур давсны дараа улсын байцаагч болно.

-Улсын байцаагч ямар эрхтэй вэ?
-Том эрхтэй. Бизнес, худалдааны байгууллагын үйл ажиллагааг шууд зогсоох, торгох, шийтгэх акт тогтоох эрх эдэлнэ. Тиймээс улсын байцаагчийн эрх авах гэж олон хүн ханддаг.

-Улсын байцаагч том эрхтэй гээд ямар нэгэн байгууллагыг торгож шийтгэсэн тохиолдолд эргээд хэр дарамт ирдэг бол.
-Улсын байцаагч шийдвэр гаргасны төлөө дарамтлуулах, сүрдүүлэх тохиолдол гардаг. Гэсэн хэдий ч бид байцаагчийнхаа зөв байвал өмөөрнө, өмгөөлнө. Хүмүүсийн нүдэнд үзэгдэхгүй гарт баригдахгүй байгаа аюулгүй байдлыг хангахын төлөө хуулиар хүлээсэн үүргээ биелүүлж хоёргүй сэтгэлээр зүтгэдэг гэдгээ хэлмээр байна. Өнөөдөр импортоор оруулж ирж байгаа барааны 70 хувийг хүнсний бүтээгдэхүүн эзэлдэг. Гэтэл аюулгүй байдлыг хангахын төлөө нойроо хугаслан ажиллаж байгаа манай хүмүүсийг хүндэтгэх хэрэгтэй. Ялангуяа хилийн мэргэжлийн улсын байцаагчид маш хүнд нөхцөлд ажилладаг. Өнгөрсөн жил би Хавиргын боомтод очиход 26 настай эмэгтэй ганцаараа үүрэг гүйцэтгэж байсан. Талын түймэр байшин руу нь орж ирчих гээд ганцаараа гал унтраагаад зогсч байсан. Тэгээд байрандаа ганцаараа амьдардаг. Саяхан Боомтын захиргаа байгуулагдсанаар хилийн байгууллагуудын уялдаа холбоог хангаж өгдөг болсон. Түүнээс бүгд тус тусдаа. Мөнгөтэй байгууллагууд нь арай гайгүй байртай. Мөнгө муутай нь жижиг байшинд толгой хоргоддог, нэг үгээр ялгаа нь шууд харагддаг. Хил дээр ажиллаж байгаа мэргэжлийн хяналтын байцаагчид бусад төрийн байгууллагуудын ажилтнуудаас хамаагүй бага цалин авдаг. Хангамж байдаггүй. Нийгмийн асуудал нь шийдвэрлэгддэггүй. Хилийн болон онцгой үеийн нэмэгдэл авдаггүй. Ийм хүнд нөхцөлд ажилладаг. Баяр наадмаар хөлөө цуцтал, гутлаа эргэтэл явж хяналт тавьдаг. Энэ жилийн баяр наадмаар хоолны хордлого гараагүй биз дээ. Энэ бол мэргэжлийн хяналтын байцаагчид сайн ажилласных.

-Улсын байцаагч нартай холбоотой гомдол мэдээж ирдэг байх?
-Янз бүрийн асуудал ирдэг. Хүмүүс өөрсдөө хууль зөрччихөөд гомдсон, тунирхсан, өсөрхсөндөө янз бүрийн зүйл ярьдаг. Үүнийг бид дотроо шалгадаг. Манайх дотоод хяналтын нэгжтэй, хяналт Шинжилгээ үнэлгээний хэлтэстэй шүү дээ. Шинжилгээ үнэлгээний хэлтэс өргөдөл гомдлыг шалгаад тухайн иргэнд хариу мэдэгддэг.

-Танайх иргэдийн ирүүлсэн гомдлын мөрөөр шалгалт хийдэг. Энэ шалгалтыг хийх хөрөнгө мөнгө нь төсөвт суусан байдаг уу?

-Төсөв бага ч иргэдээс мэдээлэл ирэхэд явахгүй гэх эрх бидэнд байхгүй. Тиймээс манай ажлын ачааллыг хамгийн их нэмэгдүүлдэг хяналт шалгалт бол иргэдийн ирүүлдэг мэдээлэл. Уг нь бид ажлаа төлөвлөчихсөн байдаг юм. Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн дагуу 2010 онд эхлүүлсэн шинэчлэлийн бодлогын хүрээнд эрсдэлд суурилсан хяналт шалгалтыг дөрвөн жилийн хугацаанд хийж байна гэж би түрүүн хэлсэн. Улсын хэмжээнд бүх хяналтын чиглэлээр эрсдэлийн үнэлгээ хийдэг. Боловсрол, эрүүл мэнд, хөдөө аж ахуй, дэд бүтэц гээд. Эрсдэлийн үнэлгээ хийгдсэн обьектоо тухайн хуулийн дагуу өмнөх оны арванхоёрдугаар сарын 1-ний дотор улсын хэмжээнд зарладаг. Энэ жил бид 11461 обьектод хяналт шалгалт хийхээр боллоо гээд зарлах ёстой. Гэтэл иргэдийн ирсэн гомдлыг шалгахаар төлөвлөгөөнөөс хэтэрдэг. Жишээлбэл, 2013 оны НМХГ-ын хяналт шалгалтын тайлангаас харахад ачаалал хэтэрсэн байгаа. Төлөвлөгөөгөөр 600 обьектыг шалгахаар товлосон. Гэтэл жилийн эцсийн тайлангаас харахад төлөвлөгөөт хяналт шалгалт нь 600, иргэдээс ирүүлсэн гомдлын дагуу хийсэн шалгалт нь 11164 байна. Тиймээс бидэнд хамааралгүй, хэрэгцээгүй гэсэн 76 асуулдаар хяналт шалгалт хийхгүй гэсэн тушаал гаргалаа.

-Ямар асуудал багтсан юм бол?
-Байцаагч нарынхаа ачааллыг хөнгөлөх хэрэгтэй байна шүү дээ. Манайхан хорооны Засаг дарга, нийгмийн ажилтан, СӨХ, ОСНААУГ, хорооны цагдаагийн ажлыг шүүрч авч хийгээд байдаг. Иргэд хандаж байгаа учраас бид хүлээж авахгүй гэх эрхгүй учраас тэдний хийх ажлыг хийгээд байгаа юм. Иргэдээс ирүүлсэн гомдлыг хүлээж аваад холбогдох газарт нь уламжилж өгнө. Түүнээс манайд хамаагүй гэж хэлэхгүй.

-Ингэхэд МХЕГ хэчнээн ажилтан, албан хаагчтай юм бол?
-Мэргэжлийн хяналтын байгууллага системийнхээ хэмжээгээр 21 аймаг, есөн дүүрэг, нийслэлийн хэмжээнд албан ёсны байцаагчийн эрхтэй 2164 улсын байцаагчтай. Аймаг болгонд Мэргэжлийн хяналтын газар, сум болгонд мал эмнэлэг болон байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч ажилладаг. Гэхдээ мал эмнэлэг болон байгаль орчны байцаагч нарыг оруулалгүйгээр манайхаас цалин авч, бүртгэлтэй ажилладаг нь гэвэл 2164 улсын байцаагч байна.

-Ашиглаж буй тоног төхөөрөмж, лабораторийн талаар мэдээлэл өгөөч.

-Өнгөрсөн жил БНХАУ-ын Засгийн газрын буцалтгүй тусламжаар Үндэсний лавлагаа лабораторийг байгуулсан. Үүний зэрэгцээ Стандарчлал хэмжилзүйн газрын харьяалалтай байсан 21 аймгийн лабораторийг шилжүүлж авсан. Үндсэндээ улсын хэмжээнд лабораторийн нэгдсэн сүлжээг бий болгосон. Үүнээс гадна 12 боомт дээр лаборатори ажиллаж байгаа. Өнгөрсөн жилийн хөрөнгө оруулалтаар бид найман аймагт явуулын лаборатори байгуулсан. Үндэсний лавлагаа лаборатори нь хүнс, эмийн чиглэлээр олон улсын түвшинд судалгаа, шинжилгээ хийх боломжтой. Мөн генийн өөрчлөлттэй хүнсний бүтээгдэхүүнийг шинжилдэг болсон. Үндэсний лавлагаа, лабораторид 110 судалгаа, ншнжилгээний ажилтан ажиллаж байгаа бол Нийслэлийн лабораторид 50 гаруй хүн ажилладаг бол аймгуудад 5-10 хүн ажилладаг даа.

-Танайх Олон улсын стандартад нийцсэн хяналтын хуудсаар шалгадаг болсон гэсэн. Энэ тохиолдолд байцаагчийн ачаалал
хөнгөрсөн үү?

-Үнэхээр тийм. Өмнө нь хяналт шалгалт хийхээр үзэмжээр болоод байдаг байсан. Харин хяналтын хуудсыг нэвтрүүлснээр бүх асуудал тодорхой болсон. Барилгыг шалгахад цонх нь ямар байна, шал тааз нь стандартад нийцэж байна уу үгүй юу гэдгийг бүгдийг нь хяналтын хуудсан дээр оноогоор үнэлхэрээ заасан байдаг. Үүгээрээ жилийн эцсЗэр эрсдэлийн үнэлгээний тайлан гаргахад тухайн аж ахуйн нэгж эрсдэлтэй байна уу гэдгийг гаргаад өгчихдөг. Эрсдэл бага байвал хяналт шалгалтаас чөлөөлдөг. Эрсдэл дунд бол зөвлөн туслах үйлчилгээ үзүүлнэ. Их эрсдэлтэй байвал шалгаад төрийн хяналт шалгалтын тухай хууль болон холбогдох салбарынх нь дүрэм журмаар хариуцлага тооцдог. Бүх хяналт эрсдэлийн шалгуур үзүүлэлттэй. Үүнийг Засгийн газраар батлуулдаг. Нөгөөтэйгүүр эрсдэлийн шалгуур үзүүлэлтийг боловсруулахдаа өнгөрсөн оноос эхлээд шинжлэх ухаанч байдлаар ханддаг болсон. Эрдэмтэн судлаачдыг оролцуулсан Эрсдэлийн удирдлагын зөвлөл байгуулсан. Энэ зөвлөлөөр ярилцаад эрсдэлийн шалгуур үзүүлэлтүүдээ гаргаж ирдэг. Гаргасан шалгуур үзүүлэлтүүдээ Засгийн газраар батлуулдаг тогтолцоотой явж байгаа.

-Сүүлийн үед хаана хаана шалгалт хийв. Ямар зөрчлүүд илрүүлсэн бэ? '
-Уул уурхайн салбарт шалгалт хийлээ. Дэд бүтэц, боловсролын чиглэлээр шалгалт хийсэн. Эдгээрээс эрүүл мэндийн хяналт шалгалтыг онцолмоор байна. Шатлалын зэрэгтэй эмнэлгүүд болон эм ханган нийлүүлэх байгууллага, эмийн үйлдвэрүүдийг шалгасан. Хуурамч эм гэхээс илүүтэй ажлын байрны орчин нөхцөл нь зориулалтын бус байсан. Эмийг тодорхой температурт хадгалах ёстой. Улсын нэгдүгээр төв эмнэлэгт л гэхэд коридортоо эмийн сан байгуулсан. Хамгийн ноцтой зөрчил ГССҮТ болон Улсын нэгдүгээр төв эмнэлэгт гарсан. Гэмтлийн эмнэлэгт хамгийн аюултай нь баталгаагүй, шинжилгээгүй хиймэл эрхтэнг эмч нар өвчтөнүүдэд шилжүүлэн суулгаж байсан нь илэрсэн. Эрүүл мэндийн тухай болон Эм, эмнэлгийн багаж хэрэгслийн тухай хуульд протезийг баталгаатай, тусгай зөвшөөрөлтэй, судачгаа шинжилгээгээр батлагдсан, хүний биед сөрөг нөлөө үзүүлэхгүй олон жилийн
хэрэглээ даах хиймэл эрхтэн шилжүүлэн суулгана гэж заасан байдаг. Гэтэл эмч нар нь хувиасаа хиймэл эрхтэн гаргаж ирээд шилжүүлэн суулгаад байдаг. Өдөрт нэг эмчийн халаасанд 4500 ам.доллар орж байсан тохиолдол ч бий. Төрийн байгууллагын байр, цахилгаан, мэс заслын багажийг ашиглаад халаасаа дүүргэдэг зөрчлийг бид таслан зогсоосон. Эмийн үйлдвэрлэл эрхлэгчдийн спиртийн хэрэглээ хяналтгүй байсан. ҮХААЯ болон бусад эрх бүхий байгууллагаас тусгай зөвшөөрлөө авдаг.

Нэг эмийн сангийн спиртийн хэрэглээний норм гэж бий. Жилийн хэрэгцээ нь 400 литр байдаг. Гэтэл нэг эмийн сан 10 мянган литр техникийн спирт авч байсан нь тогтоогдсон. Бид архинд донтох өвчтэй болсон хүмүүст зардаг байж магадгүй гэж хардаж байгаа. Жижиг савлагаатай спиртийг 200, арай томыг нь 800 төгрөгөөр зардаг юм билээ. Үүнийг таслан зогсоох үүднээс улсын ерөнхий байцаагчийн хувиар албан даалгавар гаргаад эмийн сангуудад үүрэг өгсөн. Спиртийг хөвөнд шингээсэн шарик хэлбэрээр худалдаал гэж. Ариутгалын спиртийг эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлтэйгөөр олгодог байя гэсэн албан даалгавар гаргасан. Үүнийг хэрэгжүүлж эхэлсэн.

-Барилгын чанартай эсэхийг байцаагчийн дүгнэлтээс харж худалдаж авдаг. Тэгэхээр хэр итгэл өгөх вэ?

-МХЕГ барилга эхлүүлэх зөвшөөрөл өгөх болон улсын комисст хүлээж авдагаа болиод хоёр жил боллоо. 16 давхраас дээш бол Барилга, хот байгуулалтын яам, 16-гаас бага бол Нийслэлийн барилга хот байгуулалтын газар зөвшөөрөл өгдөг болсон. Бид зөвхөн барилгын явц, техник, хөдөлмөрийн аюулгүй байдалд хяналт тавьж байгаа. Тухайн барилгын түүхий эдэд мөн хяналт тавьж ажиллаж байна. Саяхан бид Стандарчлал хэмжилзүйн газартай хамтраад хилээс эхлээд цементийн стандартад хяналт хийсэн. Дотоодод борлуулж байгаа цементийн марк, ангилал, хатах байдалд нь хяналт тавьсан. Янз бүрийн савлагаатай оруулж ирж байна. Хэмжээ, стандартдаа хүрэхгүй байна. Цементэд агуулагдаж буй цацрагийн хэмжээ их зэрэг зөрчил илэрсэн. Тиймээс хилээр оруулахгүй байхад хяналт тавина. Мөн тухайн үйлдвэрлэгч байгууллагуудад Гадаад харилцааны яамаар дамжуулаад албан мэдэгдэл явуулсан.

-Танайд хамаардаггүй хяналт байдаг уу?

-Бүх хяналт хамаарч байгаа. Тэр бүүхэл спорт, аялал жуулчлал, худалдааны хяналт хүртэл хамаардаг. Зах зээлийнхээ жам ёсоор зохицуулах боломжтой шүү дээ. Аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа явуулж байгаа байгууллагуудын стандартыг хангаж ажиллуулна. Өнөөдөр манай улсад 6000 гаруй стандарт баталсан байдаг. Энэ бүх стандартын хэрэгжилтэд манай байгууллага хяналт тавьдаг.

БАРУУН ГАРААРАА ЗӨВШӨӨРӨЛ ӨГӨӨД ЗҮҮН ГАРААРАА ХЯНАНА ГЭЖ БАЙХГҮЙ БИЗ ДЭЭ

-Яг наад асуудалтай чинь холбогдуулаад асуухад сүүлийн хоёр жил гаруйн хугацаанд улстөрчдөөс "Бүх хяналтыг нэг малгай доор байлгаж болохгүй. Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрыг татан буулгаж хяналтын чиг үүргийг салбар салбарын яаманд шилжүүлэх ёстой" гэсэн яриа гарах болсон. Үүнд та ямар байр суурьтай байдаг бэ?
-2000 оны эхээр яам, агентлаг, газар гээд бүхий л салбарт байсан хяналтын нэгжүүдийг нэгтгэж нэг байгууллагад харьяалуулдаг болсон. Тухайн цаг үед дээрх хяналтын байгууллагууд нь тодорхой хэмжээнд хяналтаа тавиад, үүргээ гүйцэтгэж ирсэн байх. Гэхдээ одоогийн цаг хугацаанд нэг дор бүх хяналтыг төвлөрүүлнэ гэдэг өрөөсгөл. Аялал жуулчлал, спорт, худалдаа, боловсролын салбарт төр заавад хяналт тавиад байх шаардлагагүй. Яагаад гэвэл эдгээр салбарууд өөрөө тийм ч эрсдэлтэй биш. Харин эрсдэл ихтэй салбаруудыг төр хяналтаасаа гаргаж болохгүй. 2000 онд кампанчлаад нэгтгэчихсэн шиг одоо бас явцуураад бүгдийг нь тараачихаж бас болохгүй. Төр яг юуг хянах юм, аль нь эрсдэлтэй юм, түүнээс болж ямар хохирол учирч болохоор байна гэдгийг нь салгаж нягтлаад хяналтдаа байлгамаар байгаа юм. Магадгүй төр заавал хянах албагүй гэсэн салбаруудыг харьяа яам агентлаг, Мэргэжлийн холбоодод хариуцуулаад өгч болно. Бусад оронд ч ийм жишиг байдаг.

-Тухайлбал, ямар оронд?

-Солонгост. Тэнд хүнд аж үйлдвэрийн томоохон парк бас жижиг дунд бизнес эрхлэгчид олон бий. Тухайлбал, тус улс үйлдвэрүүдийнхээ янданд тусгай мэдрэгч суурилуулсан байдаг. Харин яндангаас нь гарч байгаа утааг төрийн бус байгууллагууд. Үйлдвэрийн яндангаас нь зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс их утаа гараад байвал төрийн бус байгууллагынхан нь ирээд торгууль тавьчихдаг. Харин үйлдвэр нь тавьсан торгуулийг төрийн бус байгууллагын тусгай санд төвлөрүүлдэг. Энэ хөрөнгөөрөө зөрчил гаргаагүй хэвийн хэмжээндээ ажиллаж байгаа үйлдвэрүүдэд урамшуулал болгоод өгчих жишээтэй. Эндээс төр бүхнийг хараандаа байлгаж хянах биш эргээд урамшуулдаг байх ёстой нь харагдаж байгаа юм,

-Танай байгууллага ийм туршлага хэрэгжүүлж үзсэн үү?
-Тэгсэн. Бид яг энэ туршлагын дагуу 2013 оноос эхлэн хяналт шалгалтыг багасгая. Хаадаг, боодог, хянадаг, торгодог, үйл ажиллагааг нь зогсоодог хуучинсаг арга барилаасаа татгалзаж зөвлөдөг, тусладаг, мэргэжил арга зүйн туслалцаа үзүүлдэг, соён гэгээрүүлдэг, тухайн байгууллагын хөгжлийг дэмждэг байя гэсэн аргыг нэвтрүүлж эхэлсэн. 2013 онд бид 70 хувьд нь хяналт шалгалт хийж, үлдсэн хувьд нь зөвлөн тусладаг байсан бол он гарсаар энэ байдал эрс өөрчлөгдсөн. Хяналт шалгалтыг 50-60 хувьтай болгосон. Үлдсэнд нь зөвлөн туслах, соён гэгээрүүлэх ажлыг явуулж ирсэн. Үүн дээрээ тандалт судалгаа гэсэн хяналтын шинэ механизмыг бий болгосон.

-Энэ нь яг юу гэсэн үг вэ?
-Тухайн асуудалд тандалт судалгаа хийгээд эрсдэл ихтэй бол шалгая. Бага байвал зөвлөмж өгдөг болсон. Мөн хяналт шинжилгээ гэдэг зүйлийг бий болгосон. Нөгөө төлөвлөгөөт болон төлөвлөгөөт бус шалгалтад дүн шинжилгээ хийгээд алийг шалгах юм, алинд нь зөвлөгөө өгч туслах үйлчилгээ явуулах юм гэх мэтээр шинэчлэлийн ажлыг хийж байгаа.

-Хэрэгцээтэй, хэрэгцээгүй хяналт гэж чухам яг юуг хэлээд байгаа юм бэ?

-Яг нарийвчлаад хэлэхэд улсын байцаагч нарын хооронд бас үл ойлголцол гардаг л даа. Нэг хэсэг нь ажилд дарагдаад бөөн цаасан дунд байхад нөгөө хэсэг нь сул шахам цалин авах жишээтэй. Ийм байхад хэний ч дургүй хүрнэ биз дээ. Тийм учраас аялал жуулчлал, спорт, холбоо мэдээллийн салбарт манай хяналт хэрэггүй. Эдгээрийг харьяа яамд, эсвэл төрийн бус байгууллага нь өөрсдөө хянаад явах нь зөв гэж үзээд байгаа юм. Тухайлбал, харилцаа холбооны хяналтыг манайх бус Харилцаа -холбооны зохицуулах газар тавих бүрэн боломжтой. Бас боловсрол байна. Үнэндээ манай боловсролын салбарт шалгалт хийхээр онц сурлагатнуудын чанар стандарт 50 хувьдаа ч хүрдэггүй. Гэхдээ чанар муу байлаа гээд эрсдэлгүй. Тухайн хүн нь эрсдлээ өөрөө үүрдэг. Тэгээд ч боловсролын байгууллага өөрөө хяналтаа тавиад явах боломжтой шүү дээ.

-Хэрэгцээтэй хяналтын тогтолцоог нэвтрүүлснээр ямар давуу талтай юм бол?
-Давуу тал маш их бий. Ядаж л хяналт шалгалт давхардахгүй, хүнд суртал гарахгүй. Тэгээд ч хэрэгцээтэй хяналт шалгалт буюу орчны аюулгүй байдал, хүнсний аюулгүй байдал, хүний аюулгүй байдал, дэд бүтцийн аюулгүй байдлын хяналтыг салбарын яамдад өгчихвөл түүн шиг алдаа завхрал байхгүй. Баруун гараараа лиценз олгочихоод зүүн гараараа хянана гэж байхгүй биз дээ. Иймээс л нэгдүгээрт, цаг хугацаа, хоёрдугаарт, хөрөнгө мөнгө гуравдугаарт, тухайн шалгуулагч байгууллагын үйл ажиллагаанд хүндрэл гарахгүй.

-Та энэ саналаа Шадар сайдад хэлсэн үү?
-Хэлсэн. Маш сайн хүлээж авсан. Гэхдээ манай- Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт орчихсон асуудал шүү дээ. Тэглээ гээд аль нэг нам улстөржиж мөрийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлнэ гэж шахахаас илүүтэй том эрх ашгаа харах хэрэгтэй. Энэ том юм байна гэж тараахаасаа илүүтэй бага зардлаар цомхон мэргэжлийн багийг бий болгох дээр анхаарах хэрэгтэй.

-Танайхаас хамгийн их ачаалалтай нь ямар чиглэлийг хариуцсан улсын байцаагч нар байна вэ?
-Дэд бүтэц. дотроо маш олон газар байгаа. Зам, эрчим хүч, барилга, дулаан гээд бий бий.

-Танай байцаагч нарын цалин хэр өндөр вэ?
-Цалин бол тогтмол. Ажилласан жил, хийсэн ажлын үр дүнгээс шалтгаалж урамшуулал гэж авна. Улсын байцаагч, улсын ахлах байцаагч гээд шатлалтай учраас түүгээрээ цалинждаг. Дээр нь жилийн эцэст үр дүнгийн урамшуулал гэж өгдөг. Бид төсвөө хэмнэх гээд бүхий л боломжоо ашигладаг. Хэмнэсэн мөнгөө хэдэн хүндээ үр дүнгийн урамшуулал маягаар өгөхийг хичээдэг. Өнгөрсөн жил гэхэд 100 гаруй сая төгрөг хэмнэсэн. Түүнийгээ сайн ажилласан хүмүүстээ ур дүнгийн урамшуулал гэж өгсөн.

Б.ГАНАА, Б.ДАВАА, Л.ГЭРЭЛ /ӨДРИЙН ШУУДАН/

Д.БАТМӨНХ: БИД ХААЖ БООДОГ, ХЯНАЖ ТОРГОДОГ БУС МЭРГЭЖИЛ АРГА ЗҮЙН ТУСЛАЛЦАА ҮЗҮҮЛДЭГ БОЛЖ БАЙГАА
Tweet
Bolod.mn