2018-11-20
Кажуг ХХК-ний Ерөнхий захирал Л.Батдэмбэрэлтэй ярилцлаа.
Танайх хэзээнээс энэ бизнесийг хийж эхэлсэн талаар яриагаа эхэлье?
Манай компани анх 2007 онд байгуулагдсан. Савхин бүтээгэдэхүүн, гадаад харилцааны чиглэлээр анх байгуулагдаж байлаа. Одоо тасралтгүй үйл ажиллагаагаа явуулаад 10 жил болж байна.
Одоогоор танайх хэдэн хүнийг байнгын ажлын байраар ханган ажиллаж байгаа вэ?
Одоогоор үндсэн ажилтан гэвэл 6 хүн байгаа. Гэхдээ цагаан сар, баяр наадмын үеэр ачаалал ихтэй байдаг учир ажилтны тоогоо нэмэгдүүлж цагийн ажилтан, түр ажилтнуудыг авч ажиллуулдаг.
Иргэд албан байгууллагаас хэр их захилга ирдэг вэ ?
Сүүлийн жилүүдэд захиалга маш их ирдэг болсон. Урьд жилүүдэд монголчууд гадны бараа бүтээгдэхүүнийг голчлон хэрэглэдэг байсан бол одоо үндэснийхээ бүтээгдэхүүнийг их хэрэглэдэг болсон. Ер нь захиалга тасралтгүй орж ирж байгаа. Ихэвчлэн харуул хамгаалалтын компани, цэрэг цагдаа гээд хүчний байгууллагууд дотооддоо үйлдвэрлэлсэн үндэснийхээ бүтээгдэхүүнийг хэрэглэх их сонирхолтой болсон байна.
Танайх хэчнээн нэр төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг вэ?
Манай компаний үндсэн үйлдвэрлэл бол бүс тэлээ үйлдвэрлэх явдал. Үйлдвэрлэж байгаа нийт бараа бүтээгдэхүүний 80-аас илүү хувь нь бүс тэлээ байдаг. Бусад дагалдах хэрэгсэл нь түлхүүрийн оосор, бууны гэр, цүнх,түрийвч зэргийг хийж байна.
Танай бүтээгдэхүүний загвар дизайныг хэн гаргадаг вэ?
Манай хүү гаргадаг. Бид бүтээгдэхүүнийхээ загвар дизайныг гаргахдаа ерөнхийдөө Монгол үндэстний хэв маягийг оруулах тал дээр их анхаарч ажиллдаг гэж хэлж болно.
Нэг бүтээгдэхүүнийг хэд хоногийн дотор хийдэг вэ?
Тоо хэмжээнээсээ шалтгаалаад янз бүр. Ерөнхийдөө 300 бүс хийнэ гэвэл хоёр хоногийн дотор хийж дуусгадаг, 500 бүс хийнэ гэвэл 4 хоногийн дотор хийдэг. Бүрэн хүчин чадлаараа ажиллана гэвэл манайх өдөртөө 1000 бүс хийх хүчин чадалтай үйлдвэр. Гэхдээ бид нөөц боломжиндоо тулгуурлаж 10-д төрлийн бүс тэлээг байнга үйлдвэрлэж байна.
Та өөрөө ямар мэргэжилтэй вэ? Яагаад ийм бизнес эрхлэх болсон бэ. Энэ талаараа сонирхуулаач ?
Би өөрөө цаг уурын инженер мэргэжлийн хүн. Цаг уурын инженер мэргэжилтэй хүн мөртлөө өнөөдөр ингээд арьс ширэн бүтээгдэхүүн, бүс тэлээ хийгээд явж байна. Би анх 1998 онд Өмнөд Солонгос руу амьдарлаа дээшлүүлхээр явж, тэнд бүс тэлээний үйлдвэрт 13 жил тасралтгүй ажилласан. Тэнд байхдаа би бүс тэлээ яаж хийдэг талаар анх нарийн суралцсан гэж хэлж болно. Тэгээд тэнд байхдаа Монголд ийм үйлдвэр яагаад байж болохгүй гэж бодоод нутагтаа ирээд энэ үйлдвэрийг байгуулах ажилд ханцуй шамлан орсон. Анх компаниа байгуулчихаад бүс тэлээгээ яаж зарж борлуулах вэ? гэхчилэн мэдэхгүй чадахгүй юм их байсан ч би огтхон ч шантраагүй. Одоо бол компани маань байгуулагдаад 10 жилийн хугацаа өнгөрсөн болохоор тодорхой хэмжээгээр хөлөө олсон гэж хэлж болно. Хамгийн анх гэр бүлийнхээ хүнтэйгээ гэртээ бүс тэлээ хийж байлаа.
Анх гэр бүлээрээ хийж эхэлсэн гэж та ярилаа. Энэ талаараа ярихгүй юу? Кажуг гэж юу гэсэн үг вэ?
Кажуг гэдэг бол Солонгос үг. Энэ үгний нэг утга нь гэр бүл, нөгөө утга нь арьс шир гэсэн утгатай. Уул нь компаний нэрээ өөр нэрээр нэрлэж болох байсан. Гэтэл би өөрөө Солонгост олон жил байсан болохоор гэр бүлийнхэнтэйгээ ярьж байгаад “Кажуг” буюу гэр бүл гэсэн нэр өгөхөөр шийдсэн юм. Энэ нэрээрээ өдгөө 10 дах жилдээ үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Анх би эхнэртэйгээ бүс гэрээрээ хийгээд байр түрээслээд ажилладаг байсан. Тэрнээс хойш их зүйл өөрчлөгдсөн. Одоо бол манай компани өөрийн гэсэн байртай болсон. Одоо манай хүү энэ үйлдвэр дээр интерьер дизайнерыг нь хариуцаад ажиллаж байгаа. Тэр утгаараа манайхыг гэр бүлийн компани гэж ойлгож болно.
Байнгын үйлчлүүлэгч хэр олонтой болж байна даа?
Байнгын үйлчлүүлэгч олонтой болж байгаа. Манай дээр танай компаний үйлдвэрлэсэн анхны бүсийг 10 гаруй жил зүүлээ одоо муудаагүй, зүв зүгээр байна гээд хүмүүс барьчихсан орж ирдэг. Тэгээд одоо бид бас баярлаж л явдаг юм. Одоо манайх гадуур дэлгүүрүүдээр 9 цэгт бараагаа борлуулж байна. Орон нутагт гэвэл манайх Өмнөговь, Увс, Эрдэнэт, Дархан зэрэг хотуудад бараа бүтээгдэхүүнээ худалдан борлууж байгаа.
Бизнес хийхэд мэдээж хөрөнгө санхүүгийн бэрхшээл их тулгардаг. Төр засгаас олгож байгаа хөнгөлөлттэй зээлд хамрагдаж чадаж байна уу?
Хамрагдаж байгаа. Сүүлийн 3 жилд Японы олон улсын хамтын ажиллагааны Жайка байгууллагаас санхүүжүүлсэн төсөлд хамрагдаж, тодорхой хэмжээний тусламж дэмжлэг авч бид өөрийн гэсэн ажлын байртай болсон. Одоо бид дараагийнх нь төсөлд хамрагдах гээд өргөдөл бичиг баримтаа бүрдүүлээд төслөө гаргачихаад явж байна. Үнэнийг хэлэхэд өмнө нь бол хэцүү байсан. Зээл авах болон банкны барьцаа хөрөнгө, хүнд суртал, хөөцөлдөх ажил гээд зөндөө асуудалтай байсан. Одоо бол тэр үеийг бодвол хамаагүй нээлттэй болсон байна. Банкууд одоо юм хийж байгаа хүнийг судлаад өөрсдөө ирж санал тавьж байна. Энэ нь их сайн хэрэг.
Танайх түүхий эдээ хаанаас авдаг вэ?
Одоогоор манайх түүхий эдээ Энэтхэг, Итали зэрэг улсуудаас авч байна. Яагаад Энэтхэг, Итали, улсуудаас авч байгаа юм гэхээр яг 100 хувийн боловсруулсан арьсийг Монголд одоогоор хийдэг газар алга. Нимгэн үхрийн болон гутал хийдэг арьсийг Монголд боловсруулж байгаа нь үнэн. Яг бүс тэлээний зориулалттай арьсийг хийх арай болоогүй байна. Тийм учраас л бид түүхий эдээ гаднаас авч байгаа юм. Яваандаа хийж магадгүй байх. Манай компани дээр нэг арьс ширний үйлдвэрийн захирал ирж уулзсан юм. Тэр хүн хэлэхдээ” манайх удахгүй ийм бүс тэлээний зориулалттай арьс шир үйлдвэрлэнэ” гэж ярьж байсан. Тэгэхээр хийх л байх гэж бодож байна.
Тоног төхөөрөмжөө хаанаас авсан бэ?
Манай тоног төхөөрмжийн дийлэнх нь Солонгос машин байгаа. Нийт тоног төхөөрөмжийн 60 хувь нь Солонгос, 40 хувь нь Хятад тоног төхөөрөмж байна. Яг бүс тэлээ хийдэг хийдэг машинууд нь бүгд Солонгос машинууд.
Бүтээгдэхүүний үнэ ханш ямар үнэтэй байгаа вэ ?
Ер нь манайх бүтээгдэхүүнийхээ үнэ ханшийг нэмэлгүй 6-7 жил болж байна. Манайх өнөөдөр урд хөршөөс орж ирсэн бүс тэлээний үнэ ханшны үнээр борлуулалтаа хийж байна. Тэр үүднээсээ манай бүс тэлээний үнэ хамаагүй хямдхан байгаа. Ер нь дэлхийн зах зээл дээр сайн чанарын бүс тэлээ, арьс ширэн бүтээгдэхүүн маш үнэтэй байдаг. Харин бид бол аль болох дундаж үнээр бараагаа борлуулхыг зорьдог.
Гадагшаа экспортонд гаргах боломж хэр байгаа вэ? Энэ талаар судалж үзсэн үү?
Одоогийн байдлаар манай компани аль нэг гадаадын компанитай гэрээ хэлэлцээр хийгээгүй байна. Гэхдээ манай бүтээгдэхүүнийг зарим хувь хүмүүс болон бизнесменүүд худалдаж аваад ОХУ-ын Буриад болон урагшаа Өвөрмонголд аваачиж зарж борлуулж байгаа. Буриад, Өвөрмонгол хүмүүс манай бүтэгдэхүүний монгол хээ угалз хэв загварыг сонирхож их худалдаж авч байгаа нь ажиглагдсан. Бас хувь хүмүүс гадагшаа авч явж, ганзгын наймаа хэлбэрээр худалдан борлуулж байна.
Танай бараа буцаж ирэх тохиолдол байдаг уу?
Ер нь манайх өөрсдөө баталгаа гаргаж өгдөг. Одоо жишээ нь та бүс авлаа гэхэд тухайн бүс тэлээний арал болон холбогчийнх нь хэсэг хугараад уначихвал үнэгүй засаж өгдөг. Бүсний арьс бол өөрөө чанартай материал учраас хэзээ ч тасарна гэж байдаггүй.
Үнээ нэмэхгүй байгаа гэхээр ашиг олохоосоо илүү алдагдалд орох юм биш үү?
Манайх үйлдвэр гэдэг утгаараа олон тоо ширхэгээр бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэж байгаа учраас одоохондоо үнээ нэмэхгүй байх бодлого барьж ажиллаж байгаа. Хэрвээ бага хэмжээгээр үйлдвэрлэвэл зайлшгүй үнээ нэмэхээс өөр аргагүй байдалд хүрнэ.
Хөдөө орон нутагт танай борлуулагч дэлгүүрүүд байгаа юу?
Хөдөө орон нутагт гэвэл Увс, Өмнөговь аймаг,Эрдэнэт хотод манай борлуулах цэгүүд байгаа.
Арьс ширний нэгдсэн холбоотой хэр холбоотой ажилладаг вэ?
Манай компани өөрөө тус холбооны гишүүн байгууллага. Тус холбоотой манайх байнга хамтарч ажилладаг.
Ирээдүйдээ ямар зорилго тавьж байгаа вэ?
Ер нь яваандаа бид бүс тэлээний үндэсний брэнд бүтээгдэхүүн гаргахаар зорьж ажиллахаар төлөвлөж байна. Угаасаа өвөг дээдэс маань өдөр тутмын амьдралдаа арьс ширэн бүтээгдэхүүн хэрэглэж ирсэн уламжлалтай байдаг. Тийм учраас бид ч бас тэр уламжлалыг нь үргэлжлүүлж, бүс тэлээгээ үндэсний хэмжээнд төдийгүй дэлхийн тавцанд гаргахаар зорьж ажиллана.
Өнгөрсөн хугацаанд манай улсын эдийн засаг муу байлаа. Саяхнаас сэргэх төлөв ажиглагдаж эхэлж байна. Монголд үндэсний үйлдвэрлэл хөгжих найдлага байгаа юу? Та энэ талаар юу гэж боддог вэ?
Үндэсний үйлдвэрэл хөгжиж байж улс орон маань хөгжих дэвших учиртай. Гэхдээ энэ тал дээр төр засгаас их анхаарч хувийн хэвшлийг их дэмжих хэрэгтэй байна. Ухаан нь би бүсийг ганцаараа бүгдийг нь хийх биш, бүсний арал болон холбогч гээд өөр олон эд ангийг өөр бусад компаниуд хийх хэрэгтэй. Гадны бусад оронд бол яг ийм зарчмаар үндэсний үйлдвэрлэл нь хөгжиж ирсэн түүхтэй байдаг. Хэрвээ ингэж хөгжиж чадвал улс орон маань богино хугацаанд үйлдвэрлэгч орон болох боломжтой гэж боддог. Түүнээс биш бүгдийг нь ганцаараа хийх гээд зүтгээд байх хэрэггүй. Ийм боломж хэзээ нэгэн цагт бүрдэнэ гэдэгт би итгэж явдаг.
Цаашдаа танайх үйлдвэрээ өргөжүүлэх үү?
Мэдээж өргөжүүлнэ. Манайх шинэ салбараа нээхээр бэлтгэл ажилдаа орчихсон явж байгаа. Хамгийн гол бэрхшээл бол ажиллах хүчний асуудал байна. Яг энэ чиглэлээр мэргэшсэн хүн Монголд маш бага байдаг. Дээх нь социализмын үед Чех мэтийн зарим социалист орнуудад Монголоос оюутан явж энэ чиглэлээр сурдаг байсан. Одоо бол манайд энэ чиглэлээр хүн төдийлөн сургаж бэлтгэхээ больсон. Зарим хүмүүсийг ажилд сургаж авахаар нөгөө хүн маань жоохон юм сурч аваад ажлаасаа гараад өөрөө юм хийх гээд зүтгэчихдэг. Тийм учраас энэ талаар төр засгаас тодорхой бодлого барьж сайн анхаарч өгвөл сайн байна.
Цаг зав гарган ярилцсанд танд баярлалаа. Таны цаашдын ажил үйлст амжилт хүсье.
Ж.Батдорж
BOLOD.mn
.png "Томруулж харах")
