2020-02-27Коронавирус (COVID-19)-ийн дэгдэлт дэлхийн эдийн засагт сөргөөр нөлөөлж эхэлсэн талаарх мэдээлэл олон гарч буй ч
одоогоор гол аюул ирээдүй цаг дээр хэвээр байна. Тодруулбал, дэлхийн эдийн засагт үзүүлэх нөлөөлөл нь одоогоор бага бөгөөд том тоонууд “Хэрвээ байдал цаашид хэвээр үргэлжилбэл...” гэсэн тодотголтойгоор бичигдэж байгаа юм.
БНXАУ
Вирусийн дэгдэлт хамгийн ихээр нөлөөлөх улс нь мэдээж, голомт болсон БНХАУ. Халдвараас болж БНХАУ- ын эдийн засгийн өсөлт 0.5-1.5 хувиар буурах магадлалтай гэж Economist Intel- ligence Unit-ийн шинжээчид тооцоолжээ. Гэхдээ бас л “Хэрвээ...” гэсэн тодотголтой. Одоогийн байдлаар 0.5 хувиар нөлөөлнө, цаашид дөрөвдүгээр сар хүртэл дэгдэлтийг намжааж чадахгүй бол 1.5 хувьд хүрэх магадлалтай гэсэн байна. Хэрвээ энэ хэмжээнд хүрвэл Бээжин эдийн засгаа сэргээхийн тулд 2008 оны хямралын үед зарцуулж байсан дайны хөрөнгийг гаргах хэрэгтэй болох гэнэ. Тэр үед Бээжин дөрвөн их наяд юань зарцуулсныг EIU-ийн тайланд тодотгожээ. Яг одоогийн байдлаар бол 2020 оны эхний улиралд 4 хувьтай, оны эцэст 5.4 хувь өсөхөөр (оны өмнө 5.9 хувийн өсөлттэй гэж таамаглаж байсан) байна. Тус улсын эдийн засаг 2018 онд 6.6, 2019 онд 6.1 хувиар өссөн юм.
нь юм. Өдгөө БНХАУ-тай ямар нэг байдлаар харилцдаггүй улс ховор тул энэ түвшинд бол шинэ төрлийн коронавирусийн халдварын нөлөөг ертөнцийн нэг захаас нөгөө зах хүртэл нийтээрээ мэдэрч байна гэж хэлж болохоор.
БНХАУ-тай худалдааны дайн өрнүүлж буй, нөгөө талаар худалдааны хамгийн том түнш АНУ-ын хувьд гэхэд эдийн засгийн өсөлт харин 1.7 болж, төсөөлснөөс 0.2 хувиар буурах магадлалтай гэж тооцоолжээ (2019 онд 2.3 хувийн өсөлттэй гарсан).
Коронавирусийн дэгдэлт эхлэхээс өмнө “Их долоо”-гийн бүлэг, БРИКС (ОХУ, БНХАУ, Энэтхэг, Бразил, ӨАБНУ)-т багтдаг бүх улсын эдийн засаг удаашралтай, өсөлт нь өмнөх оныхоос бага гарах нь ойлгомжтой байсан. Вирусийн дэгдэлт цаашдаа үргэлжилбэл энэ дээр нэрмээс маягаар үйлчилнэ гэсэн үг.
Ерөнхийд нь авч үзвэл нөлөөллийн таамаглал маш бага. Евро бүсийн орнуудад 0.1 хувийн бууралт үзүүлэх магадлалтай гэнэ. Харин улсуудын тухайд, БНХАУ-тай хэр холбоотойгоос шалтгаалаад янз бүр.
Тухайлбал Евро бүсэд хамгийн их “хохирох” улс нь нийт экспортын 7 хувийг БНХАУ-д хийдэг Герман байх болно гэхчлэн тодорхойлсон байна. Энэ утгаар харвал коронавирусийн дэгдэлт БНХАУ-тай хөршилдөг орнуудын эдийн засагт хамгийн бодитой нөлөөлөх юм байна. Жишээ нь, ОХУ-ын хувьд худалдааны 16 хувь нь БНХАУ-тай холбоотой тул Германаас илүү нөлөө мэдэрнэ. Монголын хувьд гадаад худалдааны 80 хувь нь хамаардаг тул бүр ч их байна гэх мэтээр ойлгож болох нь. Гэхдээ БНХАУ-ын эдийн засгийн нийт өсөлтөд үзүүлэх нөлөөллийн таамаглал харьцангуй бага, бас байдал намжсаны дараа нөхөж ажиллах боломж байгаа тул тэгтлээ хямраад байх шаардлагагүй. Дэгдэлт намжихгүй байсаар дөрөвдүгээр сар хүргэсэн тохиолдолд л хүндрэл бэрхшээл, сөрөг нөлөөллийн асуудал яригдана гэдгийг дээр дурдсан. “Econo- mist Intelligence Unit”-ийн тайланд ч “Вирусийн халдвар БНХАУ-аас бусад улсын эдийн засагт сөргөөр нөлөөлнө гэж дүгнэхэд арай эртэднэ” гэжээ.
Харин тодорхой нэг салбар, аж ахуйн нэгжийн түвшинд бол мэдэгдэхүйц нөлөөний талаар ярьж болж байна.
.png)
Компаниуд сул зогсож байна
Коронавирусийн дэгдэлт БНХАУ-ын оролцоо ихтэй электроник, эмийн үйлдвэрлэл, биотехнологи, аялал жуулчлалын салбарт илүү нөлөөлнө. Зарим салбарт нь вирусийн дэгдэлт буурсан ч энэ жилдээ эргэж нөхөгдөхөөргүй хохирлыг учруулаад эхэлсэн гэнэ.
Британийн хүнд машин механизм үйлдвэрлэгч “JCB” компани 4000 ажилтнаа багасгасан цагаар ажиллуулж байна. БНХАУ дахь захиалагч компаниудын 25 хувь нь ажиллахгүй байгаа тул ийм арга хэмжээ авчээ. Гэхдээ ажилчдынхаа цалинг бүтэн олгож байгаа бөгөөд дэгдэлт намжсаны дараа БНХАУ захиалгаа нөхөж өгвөл ажилчдаа мөн уртасгасан цагаар ажиллуулна гэж төлөвлөсөн байна. БНХАУ-тай бизнесийн холбоотой бүх л компаниудад ийм бэрхшээл их, багаар тулгарч буй. “JCB” бол ганц жишээ юм. БНХАУ-ын үйлдвэрлэгчид ч мөн адил бэрхшээлтэй тулгарсныг Alibababa цахим хуудасны үйл ажиллагаа доголдсоноос харж болно. Цахим хуудсыг идэвхитэй ашигладаг үйлдвэрлэгчид үйл ажиллагаагаа зогсоосон нь компанийн ашгийг эрс бууруулсан гэж гүйцэтгэх захирал Даниаэль Чан ярьжээ.
Одоогийн байдлаар дэлхийн 24 улс БНХАУ руу хийх нислэгээ цуцлаад байна. Тэдний дотор Британийн “Brit- ish Airways”, Францын “Air France”, Нидерландын KLM компаниуд хугацаагүй, АНУ-ын “American Airlines”, “Delta”, Испанийн “Iberia” компаниуд ирэх дөрөвдүгээр сар хүртэл нислэгээ цуцалжээ. Ази, ойрхи Дорнодын компаниуд ч тодорхой хэмжээгээр хохирч буй. БНХАУ-ын хэд, хэдэн чиглэлд хийх нислэгүүдээ цуцалсан АНЭУ-ын “Etihad”- ыг энд жишээ болгож авья.
Агаарын тээврийг ийнхүү багасгасан нь салбарын 2.4 сая хүний ажил, амьдралын төлөвлөгөөнд нөлөөлжээ. Энэ нь дэлхийн аялал жуулчлалын салбарын орлогод шууд цохилт өгч, дэлхийн эдийн засгийн өсөлт удаашрахад хүргэж болзошгүй гэж “Никкей” сонинд бичсэн байна.
БНХАУ-ын дотоодод бол жижиглэн худалдаа, үйлчилгээний салбар орлогогүйдэж бусдаасаа илүү хохирч буй. Шөнийн цэнгээний газрууд, баар, ресторануудын ихэнх нь хаагдаж, ажиллаж байгаад нь үйлчлүүлэгч байхгүй хоосон шахуу байгаа аж. Үүнээс болж тус улсад ууш нийлүүлдэг гаднын компаниуд бас ажлын цагаа багасгаж, зарим нь сул зогсжээ.
Францын согтууруулах ундаа үйлдвэрлэгч “Pernod Ricard” ийм маягаар хохирч байгаа компаниудын нэг. Үүсгэн байгуулагч гэр бүлийн гишүүн Александр Рикар нь “Ройтерс”-т өгсөн ярилцлагадаа орлого ашиг нь ирэх зургадугаар сараас нааш дээрдэхгүй гэж ярьсан байна.
.png)
Газрын тосны хэрэглээ буурч, үнэ унана
Дээр дурдсан үр дагаврууд газрын тосны бүтээгдэхүүний олборлолт, борлуулалтад мэдэгдэхүйц нөлөө үзүүлж эхэлжээ.
Европт зарагддаг “Брент” маркийн баррель газрын тос 53.11 ам.доллар болж, 2018 оны арванхоёрдугаар сараас хойш хамгийн доод хэмжээндээ очжээ.
Олон улсын эрчим хүчний агентлагаас гаргасан мэдээллээс үзвэл 2020 оны эхний гурван сард газрын тосны хэрэглээ өмнөх жилийн мөн үетэй харьцуулахад хоногт 435 000 баррелиар багассан нь үнэ буурах гол шалтгаан болжээ. Дэлхий нийтээрээ эдийн засгийн хямралд туйлдсан 2010 оноос хойш улирлын хэрэглээ ингэж буураагүй гэнэ. ОУЭХА-ийн уг тайланд “БНХАУ-д хэрэглээ хамгийн ихээр буурсан” гэсэн өгүүлбэр байгаа нь ханш уналтын шалтгаан вирусийн дэгдэлттэй холбоотой болохыг илэрхийлж байгаа юм.
Худалдааны дайнаас давсан нөхцөл байдал
Коронавирусийн халдварын тархалт хоногт 10 орчим хувьтай байгаа. Үхлийн хувь 2-2.5 хувьд хэлбэлзэж байна. Нөхцөл байдал цаашид энэ хэвээр үргэлжилбэл ирэх гуравдугаар сарын 13 гэхэд халдвар авсан хүний тоо 1 000 000 хүрч, дөрөвдүгээр сарын эх гэхэд 5 000 000-аас давах төлөвтэй. Коронавирус нь хүйтэнд “дуртай” (+5-5 градуст хамгийн идэвхитэй) нь тогтоогдсон тул дөрөвдүгээр сараас дэгдэлт буурах найдлага бий.
Гэвч наана нь зогсоож чадахгүй дөрөвдүгээр сар хүрчих л юм бол “Econ- omist Intelligence Unit”-ийн магадлалууд хамгийн дээд хэмжээгээрээ биелж эхэлнэ.
БНХАУ одоогоор вирусийн тархалтыг хязгаарлахад 10 тэрбум ам.доллар зарцуулсан гэсэн тооцоо бий. Халдварын тоо 60 000 байхад энэ хэмжээний хөрөнгө зарж байгаа юм чинь саяар яригдаад эхэлбэл эдийн засгийн хувьд маш хүнд байдалд орох нь тодорхой.
Тиймээс гэсэн үзэл санаа олон улсын хамтын нийгэмлэгүүдийн оффист хүчтэй яригдаж эхлээд байна.
Коронавирусийн халдварыг эмчлэх, урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр ажиллаж буй эрдэмтдийг ДЭМБ өнгөрсөн долоо хоногт Женев хотноо цуглуулсан. Уг чухал уулзалтын дараа ДЭМБ-ын онцгой байдлын хөтөлбөрийн захирал Майкл Райан “Хүн төрөлхтөн шинэ төрлийн коронавирусийн эсрэг тэмцэлд ХХ зуунд хүйтэн дайны нөхцөл байдалд ЗХУ, АНУ-ын эрдэмтэд салхин цэцэг өвчнийг устгахаар хамтран зүтгэж байсан шиг нягтрах ёстой” гэж уриалсан юм. Тэрээр “Эв нэгдэл нь коронавирусийг ялах цорын ганц зам” гээд ОХУ, АНУ-ын төлөөлөгчидтэй салхин цэцэг өвчнийг ялсны 40 жилийн баярыг хэрхэн тэмдэглэх, энэ өвчинтэй хамтран тэмцэж байсан баатрууд, хүйтэн дайны ид үед хамтарч зүтгэсэн тэр үеийнхний тухай ярилцсан хэмээн өгүүлсэн юм.
Дэлхий нийтийг хамарсан гамшиг гарах бүрт хүн төрөлхтөн хөгжлөөрөө тэргүүлэгч улсуудад найдлага тавьдаг нь ёс. Энэ удаа ч мөн АНУ тэргүүтэй улсуудад вирусийн эсрэг эмчилгээ гарна хэмээн найдлага тавин хүлээж байна. Эрүүл мэнд мөнгөнөөс илүү. Коронавирустэй хийх дайн “Худалдааны дайн”-аас давсан нөхцөл байдал мөн.
Eagle.mn
.jfif "Томруулж харах")
.png "Томруулж харах")
