хамгаалах байранд авч ирсэн өр өвтгөм хэрэг гарч байжээ. Тодруулбал, одоогоос жилийн өмнө буюу 2019 оны жавар тачигнасан өвлийн хүйтэн өдөр энэ явдал болсон байна. Ээж аавынхаа энхрийлэл, хайр халамжид өсч торних эрхтэй бяцхан зүрх архины хамааралтай гэр бүлд үр нь болж мэндэлж, харгис хүчирхийлэл дунд хорвоогийн бор хоног шаргал нарыг үдэж байгаа нь даанч харамсалтай. Хүүхэд хамгааллын хариу үйлчилгээ, түр хамгаалах байранд ирэх хүүхдийн тоо жилээс жилд өсөж байгааг тоо баримт гэрчилнэ. 2017-2019 онд

165-967, 2020 оны эхний есөн сард 727 хүүхэд иржээ. Энэ нь манай улсад хүүхдийн хүчирхийллийн хэрэг аюулын харанга дэлдэж эхэлснийг нотлон харуулж байна.

Аав, ээж нь архи ууж, агсам согтуу тавих үед аргаа бараад 108 тусгай дугаарын утас руу аврал эрэн ярьж, дүү нараа дагуулаад олон удаагийн давтамжтай ирдэг нэг өрхийн нэлээд хэдэн хүүхэд байдаг гэнэ.

Тиймээс манай сонины сурвалжлах багийнхан бодит байдлыг сурвалжлахаар /нууцлав/ дүүргийн нутаг дэвсгэрт орших Хүүхэд хамгааллын хариу үйлчилгээ, түр хамгаалах байрыг зорьсон юм. Нярай хүүхдэд асаргаа их чухал.Эхийн хэвлийгээс төрөөд удаагүй бяцхан үрс ирсэн өдөртөө орчиндоо дасахгүй шөнөжин бишүүрхэж уйлна.Тиймээс тэднийг сүү, живх, дархлааг нь дэмжих витаминаар таслахгүй тохь тухтай байлгахыг хичээж ажилладаг гэнэ. Хоёр хоноод л сүүгээ хөхөөд орчинтойгоо дасч эхэлдэг байна.Түр хамгаалах байранд байрлаж байгаа том хүүхдүүд нь өөрсдийнхөө дүүг харахаас гадна өлгийтэй нярай хүүхдүүдийг саатуулдаг. Олон хоног байвал бие биедээ дасч, өөрийн амьдралд тохиолдсон хэцүү зүйлийг хоорондоо ярилцаж сэтгэлээ уудалдаг аж.

ТҮР ХАМГААЛАХ БАЙРАНД 0-6 САРТАЙ 15 ХҮҮХЭД АМЬДАРЧ БАЙНА

Өнгөрсөн баасан гаргийн 16:30 цагийн үед тус байранд очиход нам гүмхэн, чимээгүй орчин биднийг угтлаа. Учир нь, хүүхдүүд өдрийн хоолоо идчихээд унтаж байв. Давхар бүрийн хананд хүүхдэд зориулсан хүүхэлдэйн киноны баатраас эхлээд өнгө алагласан зургийг зурсан харагдана. Өргөн цэлгэр, цэвэрхэн тасалгааг хүүхдэд зориулж тохижуулжээ. Тоглоом, сургалт, нярайн, хоолны, охид, хөвгүүдийн, унтлагын зэрэг нэлээд хэдэн өрөө давхар бүрт байрлах аж. Өрөө бүр өөрийн гэсэн өнгө аястай харагдана. Сэтгэлзүйчтэй ярилцдаг өрөө л гэхэд хүүхдэд тайван байдлыг мэдрүүлэхийн тулд цагаан, ногоон өнгөөр голчлон тохижуулжээ. Тус төвд ирж байгаа хүүхдүүдийн дийлэнх нь сэтгэлзүйн асуудалтай байдаг гэнэ. Тиймээс тайвшралыг олгохын тулд ийн зохицуулсан байна.Түр хамгаалах байранд 17:00 цагийн байдлаар 30 хүүхэд хамгааллын үйлчилгээ авч байлаа. Тэдний дотор зургаан сар хүртэлх 15, 7-12 хүртэлх насны найм, 13-18 насны долоон хүүхэд байгаа аж. Өдөр, шөнө, өглөө, орой гэлтгүй хүүхдүүдийг цагдаагийн байгууллагын ажилтан болон холбогдох албаныхан авчирч өгдөг байна. Хоёр хоног хоол идээгүй, зодуулсан шарх сорвитой, өмссөн хувцас нь дайр даг болчихсон хүүхдүүд ихэвчлэн ирдэг. Нярай хүүхдүүдийн хонго нь шээсэндээ түлэгдээд улаан нялга болчихсон байх нь энүүхэнд. 5-12 насныхан нулимс нь цийлэгнэж, айж чичирсэн, сэтгэл хямралын байдалтай ирээд эхний гурван хоног орилж, цочиж сэрээд унтаж ч чаддаггүй байна. Харин 12-18 насныхан гүн бодолд дарагдсан, аав ээжийгээ үзэн ядсан, гутарчихсан байдалтай ирдэг гэнэ.

Хүчирхийлэлд өртөөд ирсэн хүүхдүүдийг түр хамгаалах байрны ажилчид бараг л аав ээжээс нь илүү асарч хамгаалж, хайрлаж, халамжилна. Тэднийг ирэхэд хамгийн түрүүнд кейстэй нь танилцаж, өмсөж ирсэн хувцсыг нь тайлуулж, угаалганд өгөөд уутанд хийж, нэрийг нь бичиж, хадгалдаг байна. Үүний дараа усанд оруулж, цэвэрхэн хувцас өмсүүлснээр асаргаа, үйлчилгээний ажил эхэлдэг. Асаргаа халамж, эрүүл мэнд, хөгжил, сэтгэлзүйн үйлчилгээг давхар үзүүлдэг аж.

Нярай хүүхдэд асаргаа их чухал. Эхийн хэвлийгээс төрөөд удаагүй бяцхан үрс ирсэн өдөртөө орчиндоо дасахгүй шөнөжин бишүүрхэж уйлна. Тиймээс тэднийг сүү, живх, дархлааг нь дэмжих витаминаар таслахгүй тохь тухтай байлгахыг хичээж ажилладаг гэнэ. Хоёр хоноод л сүүгээ хөхөөд орчинтойгоо дасч эхэлдэг байна. Түр хамгаалах байранд байрлаж байгаа том хүүхдүүд нь өөрсдийнхөө дүүг харахаас гадна өлгийтэй нярай хүүхдүүдийг саатуулдаг. Олон хоног байвал бие биедээ дасч, өөрийн амьдралд тохиолдсон хэцүү зүйлийг хоорондоо ярилцаж сэтгэлээ уудалдаг аж.

АРХИНЫ ХАМААРАЛТАЙ ИРГЭНИЙ ХҮҮХДҮҮД АЙДАС ДУНД АМЬДАРЧ БАЙНА

Түр хамгаалах байранд хүүхдийг 24-168 цаг буюу дээд тал нь долоо хоног байршуулах журамтай. Гэвч журам хэрэгжих нөхцөл хараахан бүрдээгүй байна. Хоёр жилийн турш хөгжлийн бэрхшээлтэй охин амьдарсан тохиолдол ч бий. “Хамгийн багадаа долоо хоног байрладаг. Хоёр жил амьдарсан охиноо Сэргээн засах хөгжлийн төвтэй нэг жилийн гэрээ байгуулж, эмчилгээ хийлгэхээр явуулсан. Өнөөдрийн байдлаар Чингэлтэй дүүргээс ирсэн гурван настай хүү таван сар байрлаж байна. Аав ээж хоёр нь архины хамааралтай. Буцааж өгөх ямар ч боломж байхгүй” гэж Хүүхэд хамгааллын хариу үйлчилгээ, түр хамгаалах байрны зохицуулагч Б.Баатарсүрэн хэлж байсан юм. Тэрбээр үргэлжлүүлэн “2020 он гарснаас хойш өнөөдрийг хүртэл 727 хүүхэд үйлчилгээ авсан. 30 хүүхдийн хоёр нь бэлгийн хүчирхийлэлд өртсөн. Зургаа нь бие махбодын бусад нь үл хайхрах хүчирхийлэлд өртсөн хүүхдүүд байгаа. Хүчирхийллийг бэлгийн, биемахбодын, үл хайхрах гэж гурав ангилдаг. Үл хайхрах хүчирхийлэлд архи ууж айлгах болон хүүхдээ айлд олон хоногоор орхиж явах зэрэг жишээ багтаж болно. Энд ирсэн хүүхдүүдийн эцэг эхчүүдийн 90 хувь нь архины хамааралтай.

Сүүлийн жилүүдэд эмэгтэйчүүд архи их уудаг болчихож. Хүүхдүүд хүртэл өөрсдөө ярина. “Ээж архи ууж ирээд зодож, гэрээс хөөсөн” гэдэг” хэмээв. Энэ мэтчилэн эмгэнэлт хэргийн золиос нь ихэвчлэн бага насны хүүхэд болдог байна. Тэд өөрсдийгөө хамгаалахын тулд хаана, хэнд хандахаа мэддэггүй.

Тиймээс хажуу хөрш нь цагдаа юм уу 108 дугаарын утсанд дуудлага өгснөөр хэд хоног түр хамгаалах байранд сэтгэл амар байрладаг байна.Хэдхэн хоногийн өмнө хойд эцгийнхээ харгислал дунд харамсалтайгаар хорвоог орхисон охины хэргээс үүдэн далд хүчирхийлэлд өртдөг байсан өсвөр насны хүүхдүүд өөрсдөө тус төвд хандаж, хамгаалуулах хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлж, ирдэг болсон гэнэ.Аав ээж нь олон хоногийн турш гэртээ хүмүүс цуглуулж архи уух үед 108 дугаарын утсанд дуудлага өгч хамгаалах байранд ирдэг хэсэг бүлэг хүүхэд ч байдаг гэнэ.Үүнээс хүүхдүүд өөрсдийгөө төрийн хамгаалалтад очвол хэд хоног дулаан байранд тохь тухтай, идэх хоолтой, айдасгүй орчинд амгалан тайван байна гэдгээ хэдийнэ мэддэг болжээ.

16:00 ЦАГААС ҮҮРИЙН 06:00 ЦАГ ХҮРТЭЛ ХҮҮХДИЙН ЦУВАА ТАСАРДАГГҮЙ

Ариун цэврийн өрөөний үүдэнд “Хөөрхнүүд минь, гараа сайн угаагаарай” гэсэн бичиг хаджээ. Дотогш ороход хүүхдүүд ээлжлэн гар, нүүрээ угааж оройн хоолоо идэхээр гал тогооны ерөөнд орцгоов. Хүүхдийн насанд тохирохуйц том жижиг, ширээ сандлыг эгнүүлэн тавьжээ. Нэг төвд байрлаж байгаа болохоор бие биедээ анхаарал тавих, хоолыг нь халбагадаад өгч байгаагаас харахад тэд өөр хоорондоо ижилдэн дассан нь илт “Миний хүүхдүүд сайхан хооллоорой” гэж эвлэгхэн хэлэх бүсгүйг Ч.Нямхүү гэдэг. Тэрбээр түр хамгаалах байр 2017 онд үйл ажиллагаа явуулж эхэлснээс өнөөдрийг хүртэл нийгмийн ажилтны албан тушаалыг хашиж байна. Түүнээс хүчирхийлэлд өртсөн хүүхдүүдийн сэтгэлзүйн байдал болон хонож ажиллахад ямар хүндрэл гардгийг асуухад “Хүүхдийн тусламжийн 108 дугаарын утсанд ирсэн дуудлагын дагуу бид хүүхдүүдээ хүлээж авдаг. Зарим тохиолдолд цагдаа хүчирхийлэлд өртсөн хүүхдийг хүлээлгэж өгөх тохиолдол бий.

Хонож ажиллах үед шөнөдөө хамгийн багадаа 4-5 хүүхэд ирнэ. 10-аас дээш хүүхэд ирэх ч үе байдаг. Өдрийн цагаар ирдэг хүүхдийн тоо харьцангуй бага. 16:00 цагаас үүрийн 06:00 цаг хүртэл хүүхдийн цуваа тасардаггүй.17:00 цагаас хойш хүүхдүүдийн сэтгэл хөдлөлийн түвшин өндөр болдог. Энэ үед хүүхдүүд өдөр байдгаасаа илүү уур бухимдал, айдас түгжүүртэй болж байгаа нь илт мэдрэгддэг. Эцэг, эх нь оройн цагаар архидан согтуурч, агсам тавьдаг нь хүүхдүүдийн сэтгэлзүйд сөргөөр нөлөөлж байгаагийн илрэл юм. Ээлжийн ажилтан шөнө цурам хийх ч эрх байхгүй. Учир нь, шөнө хараа хяналтаа бүр чангатгах хэрэгтэй. Өсвөр насны хүүхдүүд нойрны хямралтай байдаг. Шөнө унтаж чаддаггүй. Тухайн хүүхдүүдтэй илүү нээлттэй ярилцаж, туслах багштай нийлж, үлгэр ярьж өгөх ч юмуу амраах талд анхаарал хандуулдаг. Оройн цагаар ээлжинд гарах эрсдэлтэй. Хүүхэд ямар ч үйлдэл хийж магадгүй. Тиймээс илүү дотно байх нь чухал. Сэтгэл эмзэглэх, эмрэх тохиолдол өдөр бүр гарна. Ээж нь архины хамааралтай, тархины хавангийн оноштой найман настай, хөгжлийн бэрхшээлтэй охин хоёр жилийн өмнө манайд ирж байсан. Хүний үгийг ойлгодог ч өөрийгөө илэрхийлэх ямар ч чадамжгүй. Хүнээр хооллуулдаг тэр хүүхдийг Сэргээн засах хөгжлийн төвд хүргэж өгсөн. Миний үгийг сонсохоороо инээмсэглээд харилцан ярилцах хүсэлтэй ч эрүүл хүүхэд шиг өөрийгөө илэрхийлж чадахгүй байгааг хараад сэтгэл эмзэглэдэг. Өвлийн хүйтэнд гудамжнаас 15 хоногтой нярайг хөлдөхийн даваан дээр авч ирэхэд нулимс өөрийн эрхгүй урсаж, өрөвдөж, хайрлаж байсан. Энд ирдэг хүүхдүүдийн эцэг эхчүүд нь бүгд л архины хамааралтай байдаг. Бид энд байолах хэдэн хоногт нь хайр халамжаар дутаахгүй байлгадаг ч хүүхдүүдийн сэтгэл ээж, аав руугаа л байдаг юм билээ” гээд гунигтайхан инээмсэглэсээр биднийг үдсэн юм.

С.Ичинхорлоо

Эх сурвалж: "Монголын үнэн" сонин