УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан өчигдөр өглөөний 10.20 цагаас гишүүдийн 54 хувийн ирцтэйгээр эхлэв. Хуралдааны эхэнд Улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдэгчдийг цагаатгах, тэдэнд нөхөн олговор олгох тухай төслийг хэлэлцэн дэмжлээ. Үргэлжлүүлэн УИХ-ын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл буюу ирэх сонгуулийн үр дүнд бүрдэх 126 гишүүнтэй парламент хэрхэн ажиллах дэгийг хэлэлцэж эхэллээ. УИХ-ын чуулганы хуралдааны протоколыг хүргэе.

“Г.Батхүү агсны хэрэг дээр олон улсын мөрдөгч авч ирж ажиллуулах ёстой”

УИХ-ын гишүүн Д.Ганбат:

-УИХ-аар хэлэлцэх чухал асуудал олон байхад гишүүд хуралдаа суухгүй байна. Байнгын хороодын ирц бүрдэхгүй байна. Тэгсэн хэрнээ хүний тойргоор өлмөн цөлмөн царайлаад явах юм. Өвөрхангай аймаг манай аавын нутаг. Сав сааль тараадаг Д.Ганбат гишүүн ирээсэй л гэж бодож хүлээж байгаа байгаа шүү. Бид өнөөдөр хоёр асуудлыг анхаарах шаардлагатай байна. С.Зориг агсны асуудал байна. Амь насаа алдаад 26 жил болжээ. Сонгууль дөхөхөөр л эрх баригч нам хэргийг нь илрүүлнэ гэж ярьдаг. Гэвч өнөөдрийг хүртэл эцэслэж чадсангүй. Ар гэрийнх нь ч хүсдэг хэргийг нь нууцаас гаргаж, олон улсын мөрдөгч авч ирж, хэргийг нь шалгуулах хэрэгтэй. Төр нийгмийн нэрт зүтгэлтэн Г.Батхүү агсан парламентын дэд дарга байсан хүн. Хэн тэр хүнийг тангаргийн буг гэдэг байлаа. Хэн тийм нэвтрүүлэг цацдаг байлаа. Энэ хэрэг дээр мөн олон улсын мөрдөгч авч ирж ажиллуулах ёстой. Дараа дараагийн энэ төрлийн гэмт хэрэг үйлдэгдэхгүй гэх баталгаа алга.

УИХ-ын гишүүн, Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга Н.Энхболд:

- УИХ-ын тухай хуулийн төсөлд Байнгын хорооны бүрэлдэхүүний тоог нэмэгдүүлж 25 хүртэл гишүүнтэй байхаар, ингэхдээ нэг гишүүн хоёроос илүүгүй Байнгын хороонд харьяалагдахаар тусгасан. Гишүүдийн тоо нэмэгдсэнтэй холбогдуулан хууль тогтоох, гүйцэтгэх эрх мэдлийн ажлын зааг ялгааг тодруулах зарим зохицуулалтыг нэмлээ. Тухайлбал, УИХ-ын дарга болон Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүний албан үүргийг хавсран гүйцэтгэж байгаа гишүүн зөвхөн нэг Байнгын хороонд харьяалагдахаар, Засгийн газрын гишүүний албан үүргийг хавсран гүйцэтгэж байгаа гишүүний хувьд эрхлэх асуудал нь хамаарах салбарын Байнгын хороонд харьяалагдахгүй. Байнгын хорооны харьяанд түүний эрхлэх асуудлын тодорхой хэсгийг дагнан хариуцах үүрэг бүхий дэд хороо байгуулж болох бөгөөд дэд хорооны гол үүрэг нь хяналт шалгалтын ажил байна. Тусгай хяналтын, Төсвийн зарлагын хяналтын, УИХ-ын гишүүний халдашгүй байдлын, Хүний эрхийн, Тогтвортой хөгжлийн дэд хороог хуулиар байгуулахаар, бусад дэд хороог Байнгын хорооны саналыг үндэслэн нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэж байгуулахаар боллоо. Хянан шалгах түр хорооны зохицуулалтыг боловсронгуй болгох хүрээнд түр хороог байгуулах хугацаа, байгуулж болохгүй нөхцөл, төсвийн харилцааг зохицуулна.

УИХ-ын дэд дарга С.Одонтуяа:

-Хуулийн төсөлд “УИХ-ын гишүүн нь бүрэн эрхийн хугацаандаа иргэдэд эд зүйл тараах, аливаа хэлбэрээр үнэ төлбөргүй үйлчилгээ үзүүлэхгүй байх” гэж оруулах ёстой. УИХ -ын гишүүд дөрвөн жилийнхээ гуравт нь ул боов, чихэр жимс тараадаг. Энийгээ болимоор байна. Тайлангаасаа өөр ямар нэг эд зүйлс тараахгүй л байх хэрэгтэй. Монгол Улс авлигын индексээрээ пуужиндаж байна. УИХ-ын гишүүн сонгогчдынхоо талд 30 мянган төгрөгийн ул боов тараахад, зарим нь 30 мянгаас 100 мянган төгрөгийн эд зүйл тараадаг. Сонгогчдынхоо талд тараахад 75-150 тэрбум. УИХ-ын гишүүний цалингаас давсан орлого. Энэ бол авлига нэмэгдүүлж байгаа эх үүсвэр. Ард иргэдтэй уулзахаар сонгогчдын боловсрол өндөр болсон байна. “Баярын арга хэмжээ хийх гээд хэрэггүй, тэтгэврийн шинэчлэлээ хий, үнийн хөөрөгдлөө зогсоо. Дүүргийн жижиг ажилтай нарыг зовоохгүй, улсаа хөгжүүлэх үндсэн ажлаа хийгээч ээ” гэж зөвлөж байна. Зарим УИХ-ын гишүүн чуулгандаа суудаггүй, нэг ч төсөл санаачилдаггүй, хуулийн хэрэгжилтэд анхаардаггүй. Юм л тараадаг. Тойрог томсохоор бэлэг сэлт тараах нь багассан болов уу гэтэл дөрвөн аймагт 40 тэрбумыг тараана гэж байна. Тиймээс бэлэг сэлт тараадгийг хориглох заалтыг заавал оруулах ёстой. Хоёрдугаарт, Агаарын бохирдлын түр хороог яагаад байхгүй болгов?

УИХ-ын гишүүн, Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга Н.Энхболд:

-С.Одонтуяа гишүүний хэлсэнтэй санал нэг байна. УИХ-ын сонгуулийн сурталчилгаанд оролцох үеэр биш бүхий л үйл ажиллагаанд оролцох бүхий л үеэрээ авлига гэж үзэж болох үйлдлүүд гаргадаггүй байх тухай томъёоллоо гаргаад явахад дэмжээд явахад бэлэн. Зарчмын зөрүүтэй санал гаргаад явахад хууль санаачлагчийн хувьд татгалзах зүйл байхгүй.

“Гишүүд бүлэг байнгын хорооны хурал дээрээ голлон үг хэлнэ”

УИХ-ын гишүүн Ц.Идэрбат: -УИХ 126 гишүүнтэй болоход замбараагүй болно, 76 байхдаа ийм байгаа юм чинь. Хөрөнгө мөнгөнөөс шалтгаалдаг зүйлийг хаагаад хууль тогтоож, иргэд олон нийтийг төлөөлдөг л байгаасай. Энэ парламент саналыг хүлээж аваасай гэж бодож байна. УИХ-ын 126 гишүүн холимог тогтолцоогоор сонгогдоно. Орон нутгаас сонгогдсон гишүүд тойрогтоо ажиллахаар хэлж ярих зүйл их гардаг. Хэлж ярих эрхийг нь хаах хэрэг байна уу. Хоёр тогтолцоондоо тохирсон өөрчлөлт хийж болох уу. Амьдрал дээр хуулийг хэрэгжүүлэх ч хэцүү байх хэцүү юм их гардаг. Хэрэгжүүлэхгүй болохоор хэрэгт орчих гээд, хэрэгжүүлэх гэхээр утгагүй юм байгаад байдаг.

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж:

-Та нар ард түмэн дээр очоод сонгогдох болохоор ард түмнийхээ дуу хоолой болж ажиллана гэж сонгогдчихоод, Дэгийн тухай хуулиар ард түмний дуу хоолой болж ажиллах эрхийг хасах нь. Хууль батлах бол бидний нэг л үүрэг. Гүйцэтгэх засаглалд чиглэл өгөх ажлыг тодорхой хэмжээгээр хийх ёстой. Ж.Сүхбаатар гишүүн хэлээд байгаа. “Таны УИХ дээр сум, багийн иргэний үгийг хэлдэг чинь УИХ -ын гишүүний үндсэн ажлаа хийж байгаа нэг ажил” гэж зөвлөөд байгаа. Энэ боломжийг хаана гэдэг, хүмүүсийн үгийг дамжуулахгүй юм бол иргэдтэй уулзаад яах юм. УИХ төрийн бодлогыг тодорхойлдог газар. Тойрог томссон, ард иргэдтэйгээ уулзалт хийх явцад цахимаар оролцох боломжийг олгох ёстой. Иргэдийн дуу хоолой болох зохицуулалтыг хаалгана гэж байхгүй, тэмцэнэ.

УИХ-ын гишүүн, Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга Н.Энхболд:

-Үг хэлэх хугацааны хувьд бодлогын цөм болсон бүлэг дээрээ төвлөрүүлж ярихгүй бол 126 гишүүн бүгдээрээ цаг авч ярьдаг болбол УИХ-ын ажил цаг их алдах болов уу гэдэг үүднээс авсан суудлынх нь цагтай уялдуулаад гишүүн үг хэлж, ярьж байхаар зохицуулсан. Одоо ч гэсэн аливаа хууль хэлэлцэхэд 76 –уулаа үг хэлдэггүй, хэлье гэсэн нь санаа зовсон асуудлаараа ярьдаг. Байнгын хороон дээр ярих чөлөөтэй, бүлэг дээрээ ярих зэрэг нь чөлөөтэй. Бүлэг л асуудлаа зангидаад бодлого болгоод оруулаад ирвэл ийм зарчмаар явах нь зөв болов уу гэж оруулж ирсэн. Ингэхгүй одоогийнхоороо явна гэвэл санал хураалтаар шийдээд явах боломжтой.

“Ц.Туваан гишүүн ээ, улстөржөөд яах уу”

УИХ-ын гишүүн Ц.Туваан: -Хуулийн төсөлд гишүүний үг хэлэх эрхийг нь хязгаарлах заалт орж ирж байна. Сүүлийн үед цөөнхдөө хүндэтгэлгүй хандах, тэдний өргөн барьсан хууль журмын дагуу явж байгаа юмыг хааж боох асуудал хэрээс хэтэрлээ. УИХ-ын дэгийн тухай хуулийн төсөл санаачлаад өгсөн. Хоёр сарын хугацаанд өргөн барих товыг нь гаргаж өгөхгүй явж болдог юм уу. Хуулийн төсөл УИХ-д өргөн барих товыг нь хүртэл тогтоож өгөхгүй байна. Хуулийн төсөлд сөрөг хүчин нь үгээ хэлдэг, хуулийн төслөө санаачилдаг асуудлыг зааж өгмөөр байна. Эрх баригч хүчин нь хувийн үзэмжээр сөрөг хүчиндээ хандаад байвал ард иргэдийн хүсэж байгаа зүйлийг яаж хуулийн төсөлд тусгах юм.

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга, УИХ-ын гишүүн Н.Энхболд: -Ц.Туваан гишүүн ээ улстөржөөд цөөнхийн үг хэлэх эрхийг өөр болголоо гэж ярьж болохгүй. Төсөлд ямар зохицуулалт байгаа вэ гэхээр аливаа хууль, шийдвэрийн төслийг хэлэлцэх цагаа гаргая. Ингэхдээ УИХ-д хэдэн суудал авсан байна түүнд нь тохируулж цаг олгоё. Бүлгүүд дотроо асуудлаа яриад цөөнхөө хүндэтгээд олонхын шийдвэр гарч байх үүднээс энэ бүх зүйлийг хийсэн. Үгийг нь огт хязгаарлаад байгаа юм байхгүй. Хуулийн төсөлтэй холбогдуулан УИХ-ын дарга ажлын хэсэг байгуулж өгөх байх, тэр үед саналаа оруулаад яв.

Ийнхүү УИХ-ын чуулганы үдээс өмнөх хуралдааныг түр завсарлуулаад байна.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2024 ОНЫ ДӨРӨВДҮГЭЭР САРЫН 12. БААСАН ГАРАГ. № 73 (7317)