Туул гол орчмын 3200 га суурьшлын бүсээс эхлээд Төмөр зам, Дунд гол, ТЭЦ-4, Төв цэвэрлэх байгууламж усанд автах магадлалтай байна. Мөн 34,900 га талбай нэг метрээс дээш гүнтэй усанд автах эрсдэлтэй аж. Улаанбаатар хотын хэмжээнд 163,6 км үерийн хамгаалалтын далан байдаг. Гэхдээ үерээс хамгаалах далан, суваг, ус хүлээн авах шүүрт худаг, замын боло хөрсний ус зайлуулах шугамуудын 67 хувь нь насжилт хэтэрсэн байна.

Иймээс үер, усны гамшгаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор “Улаанбаатар хотын инженерийн бэлтгэл арга хэмжээний мастер төлөвлөгөө 2040”-ийг дөрвөн үе шаттай хэрэгжүүлнэ. Ингэхдээ 408 км үерийн хамгаалалтын барилга байгууламж, 88.4 км урт ул хөрсний түвшин бууруулах байгууламж, 290 км зам, талбайн борооны ус зайлуулах шугам сүлжээ барих юм. Энэ онд 22 байршилд үерийн хамгаалалтын 12 км барилга байгууламжийг шинээр барина.

Өнөөдрийн байдлаар зургаан байршилд борооны усны шугам, үерийн далангийн засварыг хийсэн. Нийслэл хотыг үер, усны гамшгаас эрсдэлгүй байлгах барилга байгууламжийг бүрэн бий болгоход нийт 4.9 их наяд төгрөг шаардлагатай гэсэн тооцоо гарчээ. Мөн Нийслэлийн Онцгой байдлын газрын дарга нийслэл үерийн эрсдэлийн шар түвшинд ажиллаж байгааг танилцуулсан.

Нийслэлийн иргэдийн хурлын төлөөлөгчдийн хувьд үер, усны гамшгийн гамшгаас сэргийлэх төсвийг нэмэх шаардлагатайг сануулав. Тухайлбал, энэ чиглэлд 2024 оны төсөвт 18.5 тэрбум төгрөгийг баталж байсан ч тодотголын төслийг боловсруулахдаа үер, усны гамшгаас сэргийлэх чиглэлд зарцуулах санхүүжилтийг 6 тэрбумаар бууруулсан байгааг хэллээ. Мөн өнгөрсөн зуны үерийн улмаас хохирсон айл өрх, ААН-үүдийн асуудлыг ч хөндөж байв.

Хамгаалалтын бүсийн саналын тухайд Туул голын тэжээгдлийн дотоод муж болох Баянгол, Сэлбэ, Улиастай голуудын урсац бүрэлдэх эхийн салбар голуудын онцгой болон энгийн хамгаалалтын бүсийг тогтооно. Нийслэлийн ИТХ-ын Тэргүүлэгчдийн 2016 оны 50-р тогтоолоор батлагдсан усны сан бүхий онцгой хамгаалалтын бүсийг 23104.0 га, энгийн хамгаалалтын бүсийг 37585.9 га хэмжээтэй байхаар санал боловсруулжээ. Усны сан бүхий онцгой болон энгийн хамгаалалтын бүсийн талбайн хэмжээг голын голдирол, татмын хэмжээгээр 343 байршилд тодруулж, боловсруулалтын ажлуудыг хийсэн байна. Мөн Сонгинохайрхан дүүргийн 20 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт Бааст нэртэй усан сан бүхий газар бүртгэгдээгүй, Төв цэвэрлэх байгууламжийн ус гаргалгааны сувагт усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс тогтоосон байна. Иймд уг усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүсэд хээрийн судалгаа хийж, ус гаргалгааны сувгийн хамгаалалтын бүс тогтоох ажлын хүрээнд хамгаалалтад авах саналтай байгаа талаар тус тус танилцуулсан юм. Цаашид усан сан бүхий газарт цэнгэг усны орд, рашаан булгийг тусгай хамгаалалтад авах, хамгаалалтын бүсэд оруулах ажлыг үе шаттайгаар зохион байгуулах аж.

2016 оны Нийслэлийн ИТХ-ын тогтоолоор 50 дугаар тогтоолыг баталж, Нийслэл хотын усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүсийг шинэчлэн тогтоосон. Гэвч уг тогтоолыг Хууль зүйн яам бүртгэж аваагүйгээс эрх зүйн нэгдсэн акт болж чадаагүй. Улмаар үүнээс үүдэлтэйгээр хамгаалалтын бүсэд суурьших нөхцөл бүрджээ.

Мөн 50 дугаар тогтоолд Багахангай, Багануур дүүрэг болон Улаанбаатар хотын зарим хэсэгт урсац бүртгэж аваагүй байсан аж. Хамгаалалтын бүс дотор байгаа өмчүүдийн талаарх шийдвэр Засгийн газраас гарах аж. Ажлын хэсгийн урьдчилсан судалгаагаар онцгой болон энгийн хамгаалалтын бүсэд багтаж байгаа бүх айл,өрх, ААН-үүдийг нүүлгэн шилжүүлэхэд 2.9 их наяд төгрөг шаардлагатай. Мөн нийслэлээс энэ бүсэд байсан 370 гаруй нэгж талбарын зөвшөөрлийг хүчингүй болгож, 21 айлыг нүүлгэн шилжүүлсэн байна. Мөн цаашид энэ хэсэгт газар олгох, бүртгэж авах боломжгүй байдлаар газрын нэгдсэн системд оруулжээ.

Нийслэлийн ИТХ-ын дарга Ж.Батбаясгалан “2016 оны НИТХ-ын 50 дугаар тогтоолыг “Эрх зүйн мэдээллийн нэгдсэн системд бүртгэж аваагүй Хууль зүйн яам үер усны гамшигт өртсөн, эд хөрөнгө болон бусад зүйлсээрээ хохирсон иргэд, ААН-ийн өмнө хариуцлага хүлээх үү. Эсвэл Хууль зүйн яам бүртгээгүйг нь далимдуулж хамгаалалтын зурваст газар олгосон Засаг дарга нартай асуудал ярих уу. Би Зөвлөлийн хурал дээр энэ талаарх мэдээллийг улам дэлгэрэнгүй танилцуул гэж хэлээд байсны учир энэ. 2021 онд байгуулагдсан Ажлын хэсэг ажиллах хугацаанд хичнээн газрын зөвшөөрөл олгогдож, хэдэн их наядын хөрөнгийн асуудал яригдаж байна. Иргэд нүүж ирээд суурьшчихсан, барилга байшин барьж, томоохон обьектууд баригдсан байна. Одоо энэ асуудлыг хэрхэн шийдэхээ тодорхой болгох ёстой. Нутгийн удирдлагын байгууллагаас гаргасан шийдвэрийг өөр нэг төрийн байгууллага бүртгэж аваагүйгээс ийм хэмжээний алдаа завхрал үүсчихлээ гэдэг тайлбар хэлэх нь утгагүй” гэсэн юм.

Улаанбаатар хотын ерөнхий менежер Ц.Төрхүү 20-30 жилийн дараа нийслэл усны хомсдолд орох хэмжээний нөхцөл байдал үүссэн энэ үед усны дэд эх үүсвэр болон хар усан тохойн орчимд 3-4 орон сууцны хотхон баригдсан. Улаанбаатарын иргэд хоногт 145-160 мянган м/куб ус хэрэглэдэг. Тиймээс өнөөдрийн энэ асуудлыг яаралтай баталж, нөхцөл байдал улам дордохоос өмнө усан сан бүхий газруудыг хамгаалж чадна. Энэ тогтоолыг батлахгүй байх сонирхол олон хүнд, тэр тусмаа нийслэлийн дунд шатны албан хаагчдад байгааг тодотголоо. Ийнхүү хэлэлцсэний эцэст Нийслэл хотын усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүсийг өчигдөр /2024.06.13/ НИТХ-ын хуралдаанаар шинэчлэн тогтоов.

Мөн хурлаар Нийслэлийн 2024 оны төсвийн тодотголын нэгдүгээр хэлэлцүүлгийг хийсэн бөгөөд үерийн хамгаалалтын шугам сүлжээ, барилга байгууламжийн ажилд 6.0 тэрбум төгрөгийг зарцуулахаар төсөлд тусгажээ.

Нийслэлд үер, усны гамшгийн эрсдэлийг бүрэн арилгахад 4.9 их наяд төгрөг шаардлагатай
Tweet
Bolod.mn