-Энэ ажил албан тушаалд томилогдоход намайг боорлож байсан хүмүүс энэ ажлыг хийж чадна, чадахгүй гэдэг үүднээсээ тэгж загнаагүй байх. Энд өөр хувийн сонирхол, сэдэлт, улс төрийн шалтгаан байсан. Энэ албыг сонирхсон хүмүүсийн яриа хөөрөө болохоос биш жирийн иргэд ийм бодолтой байгаагүйг би мэдэрч байсан. Тиймээс би сэтгэл зовоогүй. Энэ байгууллагыг өөрчилж, шинэчилнэ гэсэн итгэл үнэмшил надад байсан. Яагаад гэвэл би хуулийн хүн. Энэ системд ажиллаж байсны хувьд байдал ямар байгааг, энэ талаархи хүмүүсийн үнэлгээ, хуучин ажиллаж байсан механизм, зарчим нь ямар байсныг мэдэж байсны хувьд энэ бүхнийг өөд нь татахсан, шинэчлэхсэн гэсэн бодолтой байсан. Мөн улстөрч хүнийхээ хувьд тодорхой зорилт тавьж, хуулийн байгууллагыг өөд нь татахсан гэж бодож орж ирсэн.

-Та улстөрч хүний хувьд гэлээ. Таныг одоо ямарваа нэгэн шийдвэр гэхэд бүгдийг улстөрчийн тань хувиар хүлээж авдаг. Асуудалд энэ талаас нь ханддаг болж. Та үүнд ямар бодолтой явдаг вэ?

-Харж л байг. Улс төрийн шийдэл дандаа муу байдаггүй. Тухайн улстөрч ямар зорилго тавьсан бэ гэдэгт л байгаа юм. Болохгүй, бүтэхгүй байгааг нь засч, залруулна гэж зорилго тавьсан байна уу, нэр алдар, амин хувиа хичээсэн улстөрч байна уу. Нам бүлгийн ашиг сонирхолд автсан уу гэдэг өөр өөр. Миний хувьд Монгол орныхоо сайн сайхны төлөө залуугаасаа зүтгэж ирсэн. Сэтгэл өвдөж, зовниж явдаг хүний хувьд ямар нэг бүлгийн болоод хувийн сонирхлоосоо илүүтэйгээр улс орныхоо төлөө гэсэн сэтгэлдээ хөтлөгдсөн. Тиймээс элдвээр яриад, хараад, гоочлоод байгаа зүйл цагийн эрхээр алга болно.

-Сэтгэл өвдөж явсан гэлээ. Юу таны сэтгэлийг ингэтэл нь өвтгөв. Яг дунд нь ороод ирэхэд болж бүтэхгүй бүхнийг засч, залруулахад санаж байснаас тань ямар байна вэ?

-Сэтгэл өвтгөсөн олон зүйлийг үзэлгүй яахав. Би энэ нийгэмд амьдрахдаа нүдээ аниад, чихээ бөглөөд яваагүй. Хуулийн байгууллага ялын бодлогоо хэрхэн барьж байна, асуудлыг яаж шалгаж, хүмүүсийг хэрхэн ялгаварлаж байна, улстөржихдөө бусдыг хохироохоос буцахгүй байгаа энэ бүхэнд би өөрийн гэсэн үнэлэлт, дүгнэлттэй явдаг байсан. Төр. засаг, улстөрчид нь биш юм гэхэд хуулийн байгууллага нь хуулийн байгууллага шиг байвал энэ бүхэн цэгцрээд явчих юм даа гэж бодож байсан. Ер нь бол энд орж ирснээр миний бодож байснаас зөрсөн зүйл байхгүй.. Аливаа байгууллага, ажил ерөөсөө удирдлагаас шалтгаалдаг. Тийм учраас зорилго тавиад зүтгэхэд ажил сайжирна. Гэхдээ хуулийн байгууллагын нэг зовлон бий. Нэг нь сайн байхад бусад нь чангаах гэдэг. Нэг нэгнийгээ татаж унагадаг, нэг нэгэндээ саад болдог. Бас нэг аюул бий. Энэ нь улс төрийн аюул. Хуулийн байгууллагын ажилтнуудыг зүй ёсоор нь ажиллуулдаггүй нөлөөлдөг, дарамталдаг явдал юм.

-Таныг ирэхэд прокурорын байгууллагын нэр хүнд ямар байв. Одоо энэ байдал өөрчлөгдөх үү. Прокуроруудыг сэлгэснээр бие биедээ тал засдаг, нөлөөлдөг, нэг газарт он удаан байхаар эрх мэдлээ тогтоодог энэ байдлыг халж чадах уу?

-Намайг ажил авахад прокурорын байгууллага ямар байсан талаар би дүгнэж хэрэггүй юм. Иргэд тэртээ тэргүй хуулийн байгууллагад шинэчлэл, өөрчлөлт хийе гэсэн хүсэлтэй байсан. Энэ нь төвшинг харуулж байгаа юм. Хуулийн байгууллагуудын ажил хангалтгүй байх олон шалтгаан байдаг ч нэг нэгэндээ тал засдаг, нэгэндээ нөлөөлдгөөс биш юм. Ерөөсөө энэ төрийн байгууллага буруу зөвөө ялгаж чаддаг, түүндээ хариуцлага тооцож чаддаг төрийн хариуцлагын механизм нь нурчихсан. Жаахан ажиллах гээд өндөлзсөн нэгнээ дарамталдаг. Ийм учраас доголонгийн газар доголон, сохрын газар сохор гэдэг ийм байдал газар авчихсан. Үүнийг далимдуулаад хуулийн байгууллагын зарим нөхөд хувийн ашиг сонирхолдоо автаж ажил цалгардуулсан ийм байдалтай байсан шүү дээ. Үүнийг халах, цэгцлэх хэрэгтэй.

-Таны шийдвэрийг хэсэг прокурор эсэргүүцэн албан тушаалаас нь буурууллаа гэж халагдах өргөдлөө өглөө. Энэ нь эцэстээ 20 гаруй хүн боллоо гэсэн мэдээлэл гарсан. Үнэхээр ийм эсэргүүцэлтэй тулгараа юу?

-Би энэ ажлыг аваад бүтцийн өөрчлөлт хийж зарим хүнийг сэлгэж томилуулсан. Энэ шийдвэрт дуртай, дургүй янз бүрийн хүмүүс байсан байх. Тэдний дуртай, дургүйг сонирхоод байх шаардлага надад байхүй. Яагаад гэвэл би зургаан сар суухдаа хэн ажлаа хийж чадаж байна, хэн нь чадахгүй байна, хэнийг нь хаашаа сэлгэх вэ гэдгийг би нягт нямбай нарийн судалсан. Би энэ ажлыг авахдаа ч хэлж байсан. Ажлаа хийж чадаж байгаа хүмүүстэй ноцолдоод байх шаардлагагүй. Харин чадахгүй, болохгүй байгааг нь сольдгийг нь сольж, хольдгийг нь хольж явуулна гэсэн. Тэр ажлаа би хийж байгаа. Ажлаас халаад учиргүй хөөж явуулаад байхыг би урьтал болгоогүй. Өргөдлөө өгөөд халагдсан хоёр,гурвын зэрэг хүн бий. Бусад нь томилсон газарт дуртай дургүй явсан нь ч байгаа байх.

-Тэдэн хүнийг халлаа, сэлгэлээ гэсэн тоо хэлж болох уу?

-Нарийн тоо одоогоор алга байна. Жишээлбэл, хүнийх нь онцлог, нас сүүдэр, ааш араншинд нь тааруулж заримынх нь ажил, албыг сольсон. Олон жил насаараа ажилласан хүмүүсийг ажил, амьдралаас нь салгаад яахав гэж бодоод чадах ажил руу нь шилжүүлэх, солих, дээшлүүлэх, доошлуулах ажлыг бол хийсэн.

-Энэ албан тушаалд томилогдсоноос хойш олон хүн танд хандаж байгаа. Эрх ашгаа хамгаалуулах гэсэн иргэдийн гомдолд хэр дарагдаж байна вэ. Дийлэнх нь ямар гомдол байх юм?

-Миний үндсэн ажил бол шинэ хуулийн төсөл боловруулах,салбарт шинэчлэл, судалгаа хийх, шинэ зорилт дэвшүүлэх юм. Гэтэл хажуугаар нь өөрийн тань асууснаар иргэдийн өргөдөл, гомдолд маш их дарагдаж байна. Энэ нь хүндрэл учруулж байгаа. Гэхдээ үзэхээс өөр арга байхгүй. Энэ нь хоёр талтай л даа. Нэг хэсэг нь өөрийнх нь буруу байсан ч дээд шат хүртэл гомдол гаргаад үзье гэдэг манайхны араншин байна. Нөгөө талаас үнэхээр хохирч, гомдсон хүмүүсийн гомдол, өргөдөл их байгаа. Аль алийг нь шалгаад, шийдвэрлээд явж байна. Манай иргэдэд хууль эрхзүйн мэдлэг дутмаг байна. Жишээлбэл, иргэний хооронд гэрээ хэлцэл хийчихээд өгч, авалцаж чадахгүй болохоороо заавал эрүүгийн хэрэг үүсгүүлнэ гэж дайрдаг. Шоронд хийж өг гэдэг маягаар ханддаг.

-Долдугаар сарын 1-ний гэх хэргийг хохирогчдын гомдлоор сэргээн шалгаж байгаа. Анх улс төрийн шалтгаантай гэж тайлбарлаж байсан ч одоо хүрээгээ тэлж Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаярыг гэрчээр дуудаж, УИХ-ын гишүүн С.Баяр, Ц.Мөнх-Оргил нараас тайлбар авах тухай яригдаж байгаа. Та бодит хариуг өгөхгүй юү?

-Бид бодитой гэмт хэргийг, тухайлбал, хүний амь хохирсон гэмт хэргийг шалгаж байгаа. Бусад эд материалын хохирлыг төрөөс хууль гаргаад тодорхой хэмжээгээр арилгуулаад, түрүүчийн байр байшин нь босчихоод байна. Энд прокурор оролцоод байх шаардлагагүй. Хамгийн бодитой зүйл нь таван хүний амь нас хохирсон явдал байгаа. Үүнийг Өршөөлийн тухай хуульд хамруулж хэрэгсэхгүй болгосон. Гэтэл хохирогчдын төлөөлөл маш тодорхой гэрч, нотолгоотойгоор дахин шалгаж өгөхийг хүссэн. Үүнийг судлаад үзэхэд дахин шалгах шаардлагатай гэж энэ хэргийг сэргээн шалгаж байгаа. Шалгах явцад тухайн үед төр, засгийг толгойлж байсан хүмүүс бас маш тодорхой мэдээллүүдийг хэвлэл, олон нийтэд хийсэн. Энэ нь хэрэгт гарцаагүй ач холбогдолтой учраас холбогдох хүмүүсээс нь тодруулга авч, гэрчээр байцаах шаардлага бол байгаа. Хуулийн байгууллагууд энэ ажиллагааг хийж байгаа.

-Ч.Амарболд нарт холбогдох хэргийн зүйл ангийг өөрчилсөн. Мөн өршөөлд хамрагдсан хэргийг сэргээн шалгасан нь улстөрийн шалтгаантай гэж тэд мэдэгдээд байгаа. Үүнд ямар хариулт өгөх вэ?

-Албан тушаалаа хэтрүүлснээс болж хүний амь хохирсон гэсэн зүйчлэлээр хэргийг шалгаж байсан ч хэрэгсэхгүй болгосон байсан. Үүнийг сүүлийн үеийн байдлаар цэргийн гэмт хэрэг болгож өөрчилсөн. Онц байдал тогтооход иргэдийн өмнөөс галт зэвсэг хэрэглэх зөвшөөрөл өгөөгүй юм байна. Гэтэл галт зэвсэг хэрэглээд хүн үхлээ. Бид сургуулийн сум хэрэглэсэн болохоос биш байлдааны сум, галт зэвсэг хэрэглээгүй гэж дарга нараасаа эхлээд мэдэгдээд явж байсан. Гэтэл байлдааны сум хэрэглэсэн нь тодорхой гарч ирсэн. Таван хүнийг буудаад алчихсан хүн амины хэрэг шүү дээ. Ийм байхад сэргээн шалгаж байгааг улс төрийн шалтгаантай гэж эрүүл ухаантай хүн хэлж болохгүй. Үүнийг хариуцлагаас мултрах гэсэн арга гэж харж байна. Би ийм зүйлд автаж хэргийг шалгах явцыг зогсоохгүй ээ.

-Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяр зурагтад өгсөн ярилцлагадаа ноцтой олон зүйл дурдаж, баримт жишээ татаж байсан. Үүнийг хэрэгт нь холбогдуулж шалгах эрх прокурорт бий юу?

-Хуулийн байгууллага хэнийг ч гэсэн шалгах эрхтэй учраас хэлсэн үгнийхээ талаар Н.Энхбаяр дэлгэрэнгүй тайлбар өгөх байх. Манайхан энэ талаар ажиллаж байгаа.

-УИХ-ын гишүүн С.Баяр, Ц.Мөнх-Оргил нараас тайлбар авна гэлээ. Үүнд хүндрэл учрах уу. Бас гишүүний бүрэн эрх гэж яригдаад эхлэх юм биш биз?

-Энэ хүмүүсээс тайлбар авах гарцаагүй шаардлага байх шиг байна. Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаярын хэлж байгаагаар бол шүү дээ. УИХ-ын гишүүн С.Баяр, Ц.Мөнх-Оргил нараас тайлбар авахад ямар нэгэн хүндрэл гарахгүй байх гэж бодож байна. Тэд өгөх үүрэгтэй. Энэ нь тухайн хүний дархан эрхэд хамаарахгүй, зөвхөн иргэний үүрэг гэж ойлгох ёстой.

-Энхмандах гэгч эмэгтэй таныг баривчлуулж авчирсан тухай мэдээлж, бүр хэвлэлийн хурал хийлгэсэн. Мөн ноцтой олон баримтыг дэлгэсэн. Энэ хэрэгт та яагаад нэр холбогдчихов?

-Үүнийг шалгаж байгаа. Одоогийн байдлаар янз янзаар нөлөөлөх гэсэн оролдлогууд гарч байна. Утасдсан, мессеж бичсэн явдал ч байгаа. Нэрийг нь дурдсан албан тушаалтнуудыг эрүүгийн хэрэг үүсгээд шалгаж байна. Мөн энэ эмэгтэйг хүний эд хөрөнгийг ашигласан гэсэн нөгөө талын гомдол байгаа. Аль алийг нь л шалгаж байна. Түүний хойноос хөөцөлдөж авчирсан хүмүүс нь миний нэрийг барьсан юм уу, яасан юм би сайн мэдээгүй. Хамгийн гол нь миний нэрийг барихдаа биш. Энэ хүнийг авчирч, холбогдох хүмүүсийг байцааж, хэргийг шалгаж шийдвэрлэх нь гол байгаа юм.

-Дурдсан баримтууд нь их ноцтой юм билээ.

-Барим тавин их олон гэрчтэй юм билээ. Энэ бүгдийг шалгаж байгаа. Эзэн, ажилтан хоёрын хоорондын маргаан учраас үнэн ч байж болно. Худлаа ч байж болно. Үнэн байсан ч нотлогдох уу, үгүй юү гээд зовлон бий л дээ.

-Мөрдөн байцаах албыг цагдаагийн байгууллагаас өрх тусгаарлах шаардлага бий гэдгийг та хэлж байгаа. Ингэснээр одоогийнхоос давуу тал нь юу вэ. Хамгийн гол нь иргэдэд хэр ач холбогдолтой вэ?

-Монголын хуулийн байгууллагуудын ажил, албыг сайжруулах бүхэл бүтэн концепцийн өчүүхэн хэсэг нь энэ байгаа юм. Яагаад гэхээр мөрдөн байцаагч гэдэг хэрэг мөрдөж илрүүлдэг хүн. Гэтэл өнөөдөр тушаал биелүүлдэг цэргийн алба хаагч болоод байна. Дээрээ даргатай хүн буруу, зөв ч байсан мэдлээ, гүйцэтгэе гээд ёслоод гардаг ийм албан тушаалтан биш юм. Гэтэл цагдаагийн системд байгаагаараа энэ зарчим руу хазайчихаж байгаа юм. Тиймээс цэвэр эрүүгийн хэрэг мөрдөж байгаа мөрдөн байцаах байгууллагуудыг улс төрийн харьяалалгүй, цэвэр УИХ-аас томилогдсон хүмүүс удирддаг тусгай нэгдсэн том бүтэцтэй болох нь зүйтэй юм гэсэн байр суурин дээр байгаа. Зарим хэвлэлээр прокурор мөрдөн байцаах албыг өөрийнхөө хажууд, ялангуяа Дорлигжав дэргэдээ авах нь гэсэн байна лээ. Миний байр суурь энэ биш. Өнөөдөр манайд 4-5 мөрдөн байцаах алба байгаа. Үүнийг нэгтгэж, УИХ-аас томилсон албан тушаалтан удирддаг. Улс төрөөс хол хөндий байдаг. Шууд үүрэг даалгавар, тушаал хэн нэгнээс авдаггүй, нөлөөнд автдаггүй ийм алба байх ёстой. Харин шийдэл гаргах хэмжээний хүмүүс нь улс төрийн зоригтой алхам хийж чадах нь уу, үгүй юу.

-Улсын прокуророос Авлигатай тэмцэх газарт шалгаж байгаа хэргүүдтэй танилцахаар болж, бүрэлдэхүүн томилсон гэсэн. Ийм эрх нь Улсын прокурорт нээлттэй юу. Ер нь ямар шалтгаан, үндэслэлээр шалгах болов?

-Хүмүүс гомдол их ирүүлсэн. Авлигатай тэмцэх газарт иргэд зөндөө гомдол гаргадаг. Эрүүгийн хэрэг үүсгэх үндэслэлгүй гээд буцаагаад шидчихээд байна. Өөрөөр хэлбэл, хэргийг бүртгэж, прокурорын хяналтад оруулалгүй наана нь үүнийг шалгах шаардлагагүй гэсэн хариу өгөөд байх юм. Албан тушаалтантай холбоотой ноцтой хэргийг ерөөсөө шалгахгүй байна гэсэн гомдол маш их ирсэн. Тийм учраас АТГ-ын хэрэг бүртгэгч, мөрдөн байцаагчид гомдлын хэдэн хувийг үндэслэлгүйгээр буцаав гэдгийг дүгнэж, ийм тохиолдол ганц нэг байна уу, эсвэл бүхэлд нь ингээд байна уу гэдэгт прокурорын хуульд заасан эрхийнхээ дагуу үзлэг, шалгалт хийх шаардлагатай болсон. Удахгүй хариу нь гарах байх.

"Цаг"

Д.Дорлигжав: Н.Энхбаярын хэлснээс үүдэн С.Баяр, Ц.Мөнх-Оргил нараас тайлбар авах гарцаагүй шаардлага гарсан
Tweet
Bolod.mn