АТГ-аас НҮБ-ийн төслийн багтай хамтран гурав дахь жилдээ явуулж буй Улс төр, хууль хяналтын хүрээн дэх авлигын талаарх төсөөллийн үнэлгээ 2010 онд 4,07 болж, 2009 оныхоос 0,12 пунктээр өссөн дүнтэй гарчээ. Энэ удаад бид та бүхэнд улс төрийн хүрээн дэх авлига хэр байгааг танилцуулъя.

Энэхүү судалгааг танилцуулахын өмнө та бүхэнд үнэлгээг тайлбарлая. Үзүүлэлт тус бүрийн үнэлгээг 5 онооны хэмжээсээр гаргажээ. Ингээд 1 оноо нь авлига байхгүй, 5 оноо нь авлига маш их дэлгэрсэн хэмээн тооцох юм. Мөн улс төрийн хүрээ гэдэгт бүх шатны сонгуулийн үр дүнд байгуулагдсан байгууллага, албан тушаалтан, төрийн өндөр, дээд албан тушаалтны үйл ажиллагаатай холботой нийгмийн харилцааг авч үзжээ.

УЛСТӨРЧИД ТӨРИЙН ОДОН МЕДАЛИАР ШАГНАХ, ГАДААДЫН БАНКИНД ДАНС НЭЭЖ ӨГӨХ БАЙДЛААР АВЛИГАДДАГ
Улс төрийн хүрээнд авлигат хамгийн их өртөмтгий нь УИХ, яам агентлагууд, улс төрийн намууд байна. Үүн дотроо яам, агентлагийн газар, хэлтсийн болон салбар нэгжийн удирдлагуудын түвшинд авлига хамгийн их дэлгэрсэн буюу 4,50 гэсэн үнэлгээгээр тэргүүлжээ. Харин үүний дараа сайд болон дэд сайд, ТНБД дарга нар 4,09 гэсэн үнэлгээгээр удаалж, эмч, багш нар 3,50 буюу авлига дэлгэрээд байгааг илтгэжээ.

Улс төрийн хүрээн дэх авлига дэлгэрэхэд сонгуулийн санхүүжилтийн механизм, нам доторх болон төрийн албан дахь улс төрийн томилгоо хүчтэй нөлөөлж байгаа нь харагджээ.

Хэрвээ уншигч та авлига гэхээр л хэн нэгэн албан тушаалтанд боодолтой мөнгө аваачаад өгчихнө гэж бодож байгаа бол том эндүүрэл. Авлигачдын арга хэлбэр улам бүр нарийсч өөрт нь биш гэр бүлийнхэнд нь өндөр үнэтэй бэлэг өгөх, ойрын хүнийх нь компанид давуу байдал олгох, тоглоомонд өндөр бооцоо тавин зориудаар алдах гэх мэт аргыг хэрэглэдэг байна. Мөн албан тушаалд томилох, бэлэг, мөнгө өгөх, төрийн одон медаль, салбарын тэргүүний ажилтан цол тэмдгээр шагнах, олсон ашиг, орлогоо хуваахаар амлах зэрэг арга замаар авлига явагддаг байна. Гадаадын банкинд данс нээж өгөх, өрийг нь төлж өгөх, хувьцаа өгөх, дээр дурьдсан шагнал өгөх зэрэг авлигын арга өмнөх хоёр жилээс энэ жил нэмэгдсэн нэмэгдсэн дүнтэй гарчээ.

Улстөрчид өөрсдийн сонирхлоор болон бусдын захиалгаар төрийн байгууллага албан тушаалтны үйл ажиллагаанд оролцож, шийдвэрт нь нөлөөлөхдөө голчлон албан тушаалтны зөрчлийг илрүүлж, түүгээр нь дарамталдаг байна. Хэрэв саналыг нь зөвшөөрөхгүй бол ажлаас нь хална хэмээн дарамтлах үйлдлийг голчлон хэрэглэдэг ажээ.

Шинжээчдийн үзэж буйгаар улс төрийн авлига бизнест эрх мэдлээ тогтоох /үнэлгээ 4,45/, уул уурхайн салбар болон намд эрх мэдлээ тогтооход /үнэлгээ 4,42/ түлхүү чиглэгддэг байна.

Улстөрийн хүрээнд бизнесийн бүлэглэлийн нөлөөн автах, тэдний төлөө үйлчилж, хууль санаачлан батлуулах, ашиг сонирхолдоо нийцсэн шийдвэр гаргах, гаргуулахаар лоббидох, сонгогчдын саналыг худалдан авах болон улс төрийн зорилгоор хууль бус хандив өгөх, авах зэрэг хэлбэрүүд өргөн тархсан байна.

БИЗНЕС ЭРХЛЭГЧИД АВЛИГАТ ХЭДЭН ХУВИЙГ ЗАРЦУУЛДАГ ВЭ?
Шинжээчдийн үзэж буйгаар бизнес эрхлэгчид татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдлэхдээ дунджаар татвар ногдох дүнгийн 11,39 хувийг, өр төлбөр иргэний нэхэмжлэлийг шийдвэрлүүлэхдээ нэхэмжлэлийн дүнгийн 11 хувийг, зээл авахдаа зээлийн дүнгийн 10 хувийг, өмч хувьчлах шийдвэр гаргуулахдаа хувьчлах хөрөнгийн үнийн дүнгийн 15,83 хувийг, төсвийн хөрөнгөөр бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах шалгаруулалтад ялахын тулд тендерийн дүнгийн 13,41 хувийг, төсөл хөтөлбөрт хамрагдахдаа төсвийнх нь 12,91 хувийг авлигатай холбоотойгоор зарцуулдаг байна.
Судалгааны дүнгээс харахад 2009 онтой харьцуулахад 2010 онд бизнес эрхлэгчид төрийн байгууллага, албан тушаалтантай хэлцэл хийхдээ авлигад зарцуулдаг хөрөнгийн нийт үнийн дүнд эзлэх хувь зарим зүйл дээр буурсан үзүүлэлт гарсан байна.

Харин ажил, албан тушаалд ороход дунджаар 13,4 сая төгрөг, тусгай зөвшөөрөл авахад 16,2 сая төгрөг, ашиг сонирхолдоо нийцсэн хууль шийдвэр гаргуулахад 21 сая төгрөгийг дунджаар тус тус авлигат зарцуулдаг гэж шинжээчид үзсэн байна.

УЛС ТӨРИЙН ХҮРЭЭНИЙХЭН АВЛИГААР ОЛСОН ХӨРӨНГӨӨ ЮУНД ЗАРЦУУЛДАГ ВЭ?
Улс төрийн хүрээнийхэн авлигаар олсон хөрөнгөө ихэвчлэн хүүхдийнхээ сургалтын төлбөрт зарцуулдаг байна. Сардаа сая хүрэхгүй төгрөгийн цалин авдаг аав нь жилдээ хэдэн арван сая төгрөгийн үнэтэй сургуульд сургаж байгаагийн цаад учрыг хүүхдүүд нь мэдэж л таараа. Гэвч “би шударга бус олсон мөнгөөр чинь сурахгүй” гэж хэлэх иргэний зориг, шудрага зан байдал тэр хүүхдэд төлөвшөөгүй учраас “буруу гараар” ордог мөнгөнд дурлаж шунасан бас нэгэн шинэ үе хүмүүжиж буй хэрэг юм.

Мөн авлига авсан улс төрийн хүрээнийхэн өдөрт 20-50 мянган төгрөгийг зөвхөн шатахуундаа хэрэглэдэг автомашин гэх мэт өдөр тутмынхаа хэрэгцээнд авлигаар авсан мөнгөө зарцуулдаг байна. Өмнөх оны судалгааны дүнтэй харьцуулахад дараагийн сонгуульд зарцуулах хувьцаа худалдан авах, гадаадын банкинд мөнгө хадгалах зэрэг хэлбэрүүдийн тархац илүү нэмэгдсэн байна.

Улс төрийн хүрээнд ийнхүү авлигын хэмжээ нэмэгдсэн байгаа нь ирэх 2012 онд болох сонгууль хэр бохир болж болохыг илтгэж буй үзүүлэлт ч гэж хэлж болохоор.

БИДНИЙ АМЬДРАН БУЙ НИЙГМИЙН ХӨГЖЛИЙГ УХРААЖ БУЙ АМИН ХУВИА ХИЧЭЭГЧ АВЛИГАЧДЫГ ЯАХ ВЭ?
Авлига бол нийгмийн хөгжлийг ухраагч, нийгэмд буй хамгийн аюултай “тахал” юм. Хэдийгээр бид өнөөдөр авлига байх ёстой зүйл мэт хүлээн авч, өгөх ёстой мэт санаж байгаа ч цаагуураа энэ тахал бидний болон бидний үр хүүхдийн амьдрах нийгэмд ямар их хор хохирол авчирдгийг төсөөлөхөд ч бэрх. Монгол улс авлигыг бууруулж байж хөгжих болохоос авлига байгаа цагт мянга ажиллаад, мянга хөдөлмөрлөөд ч огт хөгжихгүй гэдэг нь даанч харамсалтай.

Төрийн байгууллага дахь авлигыг бий болгоход нөлөөлж буй гол хүчин зүйлд олон шат дамжлага, давхардал, хүнд суртал, төрийн үйлчилгээний хүртээмж хангалтгүй, шудрага бус байдал, шийдвэр гаргах ажиллагааны ил тод байдал дутмаг, төсвөлийн хөрөнгийн төлөвлөлт, түүнд тавих хяналт сул, хууль журам зөрчсөн албан тушаалтанд хариуцлага хүлээлгэдэггүй байдал, төрийн албан хаагчийн ёс зүй ажлын ур чадвар дутагдалтай зэрэг олон байдал байна.
Судалгаанд оролцсон шинжээчид авлигыг бууруулахад нэн тэргүүнд шаардлагатай арга замуудыг илэрхийлсэн байна.

Үүнд, улс төр, нийгмийн удирдлагын болон хяналтын цоо шинэ систем бий болгох, бизнесийн ашиг сонирхлоороо эрүүгийн гэмт хэрэгт холбогдсон бүлэглэлүүдийг илрүүлэн, шийтгэх, АТГ-ыг жинхэнэ утгаар нь улс ажиллуулах, ёс зүйтэй хүмүүсээр бүрдүүлэх, АТГ-ыг жинхэнэ утгаар нь улс төрөөс хараат бус болгох зэргийг дурьджээ. Өөрөөр хэлбэл авлигын нэг хэрэг сөхөхөд л захын прокурор хэрэгсэхгүй болгочихдог, хууль эрх зүйн орчин нь хангалтгүй энэ нөхцөлд авлига цэцэглэхээс аргагүйг дурьдсан байна.

Дээр шинжээчид хэмээн өгүүлэгдэж буй хүмүүс нь тухайн салбартаа ажилладаг, “халуун тогоонд” нь байгаа хүмүүс учраас илүү бодитойгоор эрсдэлийг тодорхойлж өгдөг байна. Судалгааны багийн шинжээчдийн нэр, албан тушаалыг нууцалдаг. Дээрх дүнг гаргасан төсөөллийн судалгааны нэг энгийн томъёо байдаг. Энэ нь “утаа гарч байна гэдэг бол тэнд ямар нэгэн гал байна” гэсэн үг. Утаа өөрөө төсөөлөл. Утаа хэр гарч байна вэ гэдгийг шинжээч нар гаргаж ирнэ. Үүн дээр тулгуурлаад ямархуу байдлаар арга хэмжээ авах вэ гэдэг арга хэлбэрээ тодорхойлдог учиртай.

Ингээд бодвол монголын улс төрийн хүрээнд утаа нь өтгөрч, иргэдийн хоолойг хорсгож, нийгмийн амьдралыг хойш татаж буйг бэлхнээ харж болох нь ээ.

О.Ариунбилэг

"Гого мн"

Улстөрчид авлигаар олсон мөнгөө хүүхдийнхээ сургалтын төлбөр, өдөр тутмынхаа хэрэгцээнд зарцуулдаг
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (1)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
Одоо Авлига-ийн талаар их ярихаасаа илүү, ажил хэрэг болгох үлдээд байна даа. Удаан харлаа, идэж хөлжөөд, Авлига нь хэвийн байдаг зүйл гэж Албан тушаалтан нь хүлээн авдаг болох бий дээ.

2011-03-29 | 14:06:22 | 202.179.20.245 |

Мэдээ
Гадаад мэдээ
Видео