Манай улсад хєрєнгийн зах зээл vvсч хєгжєєд 20 жилийг ардаа орхисон ч єнєєг хvртэл тєдийлєн єндєр хєгжиж чадаагvй байгаа. Тvvнчлэн иргэдийн энэ талын мэдлэг, мэдээлэл дутмаг байдаг нь хєрєнгийн зах зээлийн хєгжилд тушаа болж ирсэн. Гэхдээ шинэ оны ємнєхєн Монголын Хєрєнгийн бирж Лондонгийн хєрєнгийн биржтэй хамтран ажиллах нь тодорхой болж, 20-н жилийн тvvхтэй "жижигхэн" хєрєнгийн зах зээл дэлхийн анхаарлын тєвд орсон. Тvvнчлэн Лондонгийн Хєрєнгийн бирж, Торонтотой нэгдсэн нь монголчуудад бvр ч их боломж авчрах болно гэсэн хvлээлт vvсээд байлаа. Нєгєєтэйгvvр иргэдэд "Эрдэнэс Тавантолгой"-гоор хувьцаа олгох ажил идэвхжсэнийн vр дvнд хvн бvр хошуурч, хєрєнгийн зах зээл тэлж эхэлсэн. Хvн бvр тэмvvлсэн болоод ч тэр vv, эсвэл зvгээр хэн нэгний тоглолт байсан уу мэдэхгvй юм.

Хоёрдугаар cap гарсаар Монголын хєрєнгийн бирж дээр их єсєлт явагдаж, зах зээлийн нийт vнэлгээ тvvхэнд байгаагvй дээд амжилт тогтоосон билээ. Оны ємнєхєн хєрєнгийн зах зээлийн нийт vнэлгээ нь нэг их наяд орчим тєгрєгт хэлбэлзэж байсан бол хоёрдугаар сарын сvvлчээр гурван их наяд 700 орчим тэрбум тєгрєгт хvрсэн. Тухайн vед уул уурхайн компаниуд тэр дундаа нvvрсний салбар дахь компаниудын хувьцааны ханш єдєрт 15-20 хувиар єсч, ТОП-20 индекс "гэрлийн хурдаар" дээшилж байв. Єдрийн арилжаагаар орсон компаниудын vнэт цаасны ханш ихэнх тохиолдолд єсч, цєєн хэдэн компанийн vнэт цаасны ханш буурсан, эсвэл тогтвортой гэх ангилалд багтаж байсан. Хєрєнгийн зах зээл рvv дєнгєж орж эхэлсэн иргэд хамаг байдгаа шавхаж, єсєлттэй хувьцаануудыг авсан биз. Иргэдийн хувьд хувьцааны ханш цаашид ч єснє гэж бодсон байх. Харин эдийн засагчид арай єєр бодолтой байсан гэж болно. Тэд энэхvv их єсєлтийг "хєєс" байх вий хэмээн болгоомжилж байлаа. Эдийн засагчдын таамаг биеллээ олж, гуравдугаар cap гарсаар "хєєс хагарч", хєрєнгийн зах зээл унаж эхэллээ.

Гурван их наяд тєгрєгийг даваад байсан хєрєнгийн зах зээлийн vнэлгээ ердєє cap хvрэхгvй хугацаанд гулсч хоёр их наяд 700 орчим тэрбум тєгрєгт хэлбэлзэж эхэлсэн. Энэ бол гуравдугаар сарын дунд vе. Гэвч энэхvv уналт дєрєвдvгээр cap гарсаар мєн л vргэлжилж, зах зээлийн нийт vнэлгээ хоёр их наяд 200 орчим тэрбум тєгрєгт хvрлээ. Єнгєрсєн мягмар гарагийн арилжаагаар зах зээлийн нийт vнэлгээ хоёр их наяд 170 тэрбум тєгрєгєєр хэмжигдэж байв. Тухайн єдрийн арилжаагаар нийт 24 компанийн хувьцаа арилжаалагдсанаас есийнх нь ханш єсч, 11 vнэт цаасны ханш буурч, бусад нь тогтмол байлаа. Яг нэг єдрийн ємнє буюу долоо хоногийн нээлтийн арилжаагаар бvр 18 vнэт цаасны ханш буурсан муу мэдээ дуулдсан.

Их єсєлтийн vед єдєрт 34 орчим компанийн хувьцаа зарагдаж, ихэнх тохиолдолд 20-оос дээш компанийнх нь хувьцааны vнэлгээ єсч байсныг хэлэх хэрэгтэй. Тvvнчлэн зах зээлийн нийт vнэлгээ єдєрт дундчаар зургаа орчим хувиар єсч байсан билээ. Харин одоо бvх зvйл эсрэгээрээ эргэжээ. Хувьцааных нь vнэлгээ єдєрт дундчаар 20 хувиар єсч, ТОП-20 индексийг єєд татаж байсан "Адуун чулуун", "Шарын гол", "Багануур" зэрэг компаниудын хувьцааны vнэлгээ ч бас дєрєвдvгээр cap гарсаар тасралтгvй буурлаа.

Єнгєрсєн мягмар гарагийн арилжаагаар "Шарын гол" /3.80/, "Багануур" /7.72/, "Адуун чулуун" /6.43/ зэрэг компанийн хувьцааны vнэлгээ буурсан нь "Топ-20" индексийн бууралтад нєлєєлжээ. Нэгэн vе нэгж хувьцааных нь vнэ сая 500 мянган тєгрєгт хvрээд байсан ''Тавантолгой"-н хувьцааны ханш ч бас тасралтгvй буурсаар єчигдєр гэхэд 863 мянган тєгрєгийн vнэлгээтэй болсон байна.

Товчхондоо єнгєрсєн хугацаанд гурван их наяд 700 тэрбум тєгрєгт хvрч байсан зах зээлийн нийт vнэлгээ єнєєдєр хоёр их наяд 150 орчим тэрбум тєгрєг болж буурав. Харин Топ-20 индекс дундчаар 31201.19 нэгж байсан бол єнєєдєр 21623.02 нэгж болтлоо унажээ. Хєрєнгийн зах зээл хvчээ аван тэлж, єдрєєс єдєрт єсч байсан шигээ сvvлийн cap гаруй хугацаанд єдрєєс єдєрт буурлаа. Энэхvv уналт цаашид vргэлжлэх эсэхийг мэдэхгvй юм. Юутай ч их єсєлтийн vед уухайн тас баярлаж, хамаг мєнгєєрєє хувьцаа авсан иргэд єнєєдєр яахаа ч мэдэхгvй, гайхаж суугаа биз ээ. Тэдний аз таарвал Хєрєнгийн зах зээлийн vнэлгээ эргэн єсч, хувьцааны ханш сайжрахыг ч vгvйсгэхгvй юм. Ямар ч байсан Лондонгийн Хєрєнгийн биржтэй хамтран ажиллах мастер тєлєвлєгєєг батлаад, албан ёсны ажил эхэлчихлээ. Тэгэхээр хувьцааны ханш эргээд єсєх боломжтой ч юм шиг харагдаж байна. Цаг хугацаа харуулах биз ээ.

Л.Энхдэлгэр

Монголын мэдээ сонин