1989 оны 8 дугаар сарын 9. Намайг зуслан дээрээ амарч байтал НАХЯ-ны сайд, дэслэгч генерал Жамсранжав дуудуулжээ. Сайдад ирснээ илтгэхэд ЗХУ-ын Улсыг аюулаас хамгаалах хорооноос манай яамны дэргэд суудаг зөвлөхүүдийн аппаратын мэдэлд чамайг шилжүүллээ. Жил орчим ажиллана. Цалин дээрээ рублиэр урамшуулал авах байх гэв. Сайдтай уулзчихаад өрөөгөөрөө ортол дотуур холбооны утас дуугарав.

Зөвлөхүүдийн бүлгийн М.К.Смирнов мэнд мэдмэгцээ оройн 23 цагт Зөвлөлтийн тусгай албаны нууц уулзалтын байранд уулзая гээд сансрын нэг байр, хаалганы дугаарыг хэлэв. Би ердийн л нэг нууц ажиллагаа байна гэж бодлоо. Тухайн үед зөвлөлтийн цэргийг гаргах ажиллагаа ид дундаа өрнөж байв. Зөвлөлтийн 37 дугаар хүч нэмэгдүүлсэн армийн Арвайхээр орчимд байрлуулсан дивизийн халхлалтанд байсан пуужингийн тусгай ангийг сэм гаргахтай холбоотой асуудал байх гэж таамаглалаа. Учир нь уг онц нууц ангийг шилжүүлэн тээвэрлэхэд Улаанбаатарыг чиглэн явж буй баруун аймгуудын улсын бэлтгэлийн тууврын хонины маршрут маш олон газраар огтлолцоод байв. Хятадын тагнуулын албад манай дотоодын шилжилт хөдөлгөөн, тээвэр, цэргийн маневрыг тагнахдаа тууварчдыг хятадууд элсүүлэх гэж оролдож байсан билээ. Тэр үед жолооч, тууварчид л тусгай зөвшөөрөлгүйгээр улс орноор хөндлөн гулд хэрж чаддаг байсан. Харин Арвайхээрээс зүүн зүг 13 км-т Онгийн голын эрэгт байрласан орос дивизийн халхлалт дор орших тэрхүү онц нууц пуужингийн анги нь тактикийн цөмийн пуужин бүхий салбар байсан болов уу гэж одоо боддог юм. Байр нь тэнд боловч бие бүрэлдэхүүн нь цаг үргэлж зэвсэг техниктэйгээ манай улсын өмнөд районуудаар хэрэн явдаг байлаа…

Тэр орой их бүгчим байснаа 22 цагийн үед учиргүй ширүүн бороо орлоо. Гэрээс гараад цув нөмөрч явган алхсан болохоор болзсон цагаасаа 10 минут хоцорч очив. Миний таних М.К.Смирновоос гадна огт танихгүй гурван орос хүн, манай албаны Т, Ф, Ц, Д, Ж нар ирчихсэн кофе ууж суулаа. М.К.Смирнов бол монгол хэлээр ус цас, бүр 1976 онд Монголд томилогдон ирсэн хүн. Аав нь өвөг эцэг нь бас хадам аав нь хүртэл Монголд алба хааж, ажиллаж бүр байлдаж явсан гэдэг. 1982 онд эхнэр нь элэгний хорт хавдраар нас барсан, зовлон үзэж яваа эр байлаа. Хоёр ихэр хүү нь Москвад дээд сургуулийн оюутан. Мань эр жилийн өмнөөс Орос хэлний дээдийн нэг залуухан багш хүүхэнтэй уулзаад байх болсныг би мэдэх юм. Тэр нь нөхөргүй болохоор буруу нь ч юу байх вэ. 36 настайдаа ЗХУ-ын аюулаас хамгаалахын хурандаа болсон азтай эр. Нэг дүү нь Афганистанд, нөгөө нь Никарагуад цэргийн тагнуулчаар ажилладаг гэсэн. Ийм нэг хээгүй сайхан орос эр миний найз, хамтран зүтгэгч минь байлаа. М.Смирнов 1990 онд нутаг буцаж, 2002 онд тагнуулын албанаасаа тэтгэвэрт гарсан боловч тусгай албаны сургуульд хичээл заасан шиг амьдарч байгаа.

Түүнтэй хамт амьдарч байсан нөгөө монгол хүүхэн нь 2000 онд онгоцны ослоор өөд болсон билээ…
Смирнов биднийг хооронд нь танилцууллаа. Надаас өмнө ирсэн хэдийг тэр оросуудтайгаа танилцуулж амжаагүй байж. Намайг ороход тэд Б.Бат-Эрдэнийг хэр олон жил түрүүлэх тухай ярьж байсан юм. Смирнов олон юм ярилгүй шууд эхэлдэг зангаараа “За бид бүгд хамтарч Бүгд Найрамдах Монгол Ард улсад өөрчлөн байгуулалтыг эрс түргэтгэн яаралтай хийх ажлыг гардах хэрэгтэй боллоо. ЗХУ-ын удирдагчид 1989 оны 7 дугаар сарын 22-ны өдөр энэ асуудлаар тодорхой нууц шийдвэр гаргасан. Манай Улс төрийн товчоо Монголын удирдлагыг дэндүү үхээнц, зориг зүрх муутай байна. Өөрчлөн байгуулалт хийх хүсэл эрмэлзэлгүй, тулгамдсан маш олон хурц хүнд асуудлуудыг шийдвэрлэх чадваргүй байна гэж үзлээ. Иймд Б.Батмөнх тэргүүтэй удирдлагыг бүрэн бүрэлдэхүүнээр нь сайн дураар нь огцруулах шийдвэрт хүргэх тийм хүчтэй, маш нүргээнтэй юм хийхийг та бидэнд ЗХУКН-ын Төв Хороо, ЗХУ-ын УАХХ итгэн найдаж үүрэг болголоо гэв.

Монголчууд бид таг дуугүй сууцгаав. Ийм үг сонсоно гэж зүүдэлсэн ч үгүй. Балмагдсандаа ч тэр үү, дэд хурандаа Ж кофегоо өмд рүүгээ бүр тодруулбал нууц эрхтэнийхээ эгц дээрээс асгачихлаа. Энэ хөгтэй явдал тэнд уригдсан монголчуудыг тайвшруулсан. Эхлээд оросууд дараа нь монголчууд хөхрөлдөж гарав. Ж инээхтэй манатай, саарал брюк нь салтаа орчимдоо өтгөн кофенд хүрэн хар болсон байв. Ж-г өмдөө баахан зүлгэсний дараа Смирнов бидний хийх зүйлийг хуваарилснаа танилцууллаа. Би ЗХУ-ын УАХХ-ны 9 дүгээр газрын ажилтан, дэд хурандаа Богдановын /энэ нь хуурамч нэр овог, жинхэнэ нэрийг нь би хэзээ мэдээгүй/ удирдлага дор ажиллах болов. Доороо авч ажиллуулах долоо, найман хүнийг би өөрөө олох боллоо. Тэд Богдановыг хэзээ ч харах ёсгүй. Ямар зорилго тавигдсаныг ч мэдэх учиргүй гэлээ. Бидэнд тэр дор нь зөвлөлтийн рубль тус бүр 5000-ыг өгөв. Богдановын нөгөө хоёрыг Сёмин, Турчинов гэх бөгөөд азидуу царайтай Турчинов нь тэр их мөнгийг гаргаж ирээд тарааж өгөхдөө гарын үсэг ч авсангүй. Бид өөр өөр чиглэлээр ажиллах ба дараа өөр нууц байранд нийлж уулзах болов. Нэг нууц байрыг нэг л удаа ашиглана гэж анхаарууллаа. Ж.Батмөнх болхидуу хүн боловч НАХЯ, БХЯ, ГХЯ-д түүний үнэнч нөхөд олон байгааг бид бүгд ойлгож байлаа.
Орос хурандаа Богдановтой хамт хариуцан хийх ажил маань тун олон хүн олон ажил байв. Бид тус тусдаа орос зааварлагч нартайгаа нэг өрөөнд орж суугаад ажлаа ярьж гарлаа. Богданов түс тас эр юм.
Афганистанд, Йеменд, Кубад байсан гэв. Афганд Ерөнхийлөгч Х.Аминыг авч хаяхад оролцсон хүн юм байна. Ийм бужигнуулах ажилд сахиусан тэнгэрүүд огтоос хэрэггүй гэнэ. Бидэнд нам засагтаа үнэнч, авгайдаа үнэнч, ажил тасалдаггүй, архи уудаггүй, ам нь үдээстэй, эсвэл онц сурдаг, өсч дэвжих хүн хэрэггүй. Харин ерөнхийдөө хог шаар болох зам руугаа орсон хүмүүс хэрэггэй. Гэхдээ бүр хогийн юм байж бас болохгүй. Мөнгө, мөрийтэй тоглоом, хүүхэн, гоё ганган юманд дуртай хүмүүс хэрэгтэй байлаа. Хоёулаа эхний ээлжинд дөчөөд хүн олоод зохион байгуулахад хангалттай байв. Богданов “Чи бид хоёрт хамгийн заваан ажил ноогдсон шүү. Бусад нөхөд хамаагүй цэвэрхэн юм хийнэ. Харин цус урсгах ямар нэг юм байж хэрхэвч болохгүй. Бид та нөхдөд илүү сайн сайхан ирээдүйг нээх гэж ийм зүйл хийж байна гэсэн юм. Даалгавраа аваад түүний хамт доош буухад орос цэргийн ангийн ямбийдуу УАЗ -469 зогсож байлаа. Намайг шөнийн 2 хагаст гэрийн гадаа буулгаад одов. Гэртээ ормогц өглөө болтол хадгалахын тулд 850 рублийн нэг боодол мөнгөө диван доогуураа хийгээд унтсан билээ…

Манайд зодоон цохион мөрийтэй тоглоом, хүүхэн шуухан, жижиг сажиг хулгай, валютын дам гээд янз бүрийн хэргээр бүртгэлтэй байдаг олон арван хүн байлаа. Тэднээс хорин хүнийг сонгож аваад анкетыг нь 4 дүгээр хорооллын нууц байранд Богдановтой уулзан танилцуулав. Зураач, жүжигчин, инженер, офицер, сэтгүүлч, багш тэдгээр хүмүүсийн дотор нэг ч эмэгтэй хүн байгаагүй. Тэдний намтар түүх, амьдрал будилаан хэрэг зэрэг нь Богдоновт ихэд таалагдав. Арав гаруй нь манай байгууллагад мэдээлэл өгдөг байлаа. Зарим нь урамшуулалтай зарим нь манайхны шантаажаар. Жишээ нь: нэг нөхөр өөрийн шавь оюутан охиноо согтуудаа хүчиндсэн байв. Цаад охин нь онгон амьтан биш, үйлдвэрийн чехүүдтэй явдаг байж. Гэвч онгон охиныг согтуурхаж хүчиндсэн гэсэн шантааж мань хүнд хүчтэй нөлөөлж бүр 1994 он хүртэл нөхдөө матдаг байлаа…

Надад тун аюултай, харанхуй манан руу явж байгаа мэт санагдсан ч ажил бол ажил байлаа. Тэгээд ч би улс орны удирдлагын арчаагүй, урагшгүйд сэтгэл дундуур явдаг нэгэн байсан. Улс улам бүр хөгжиж байна гэх боловч тэр нь ард түмэнд мэдэгддэггүй байв. Би эхлээд сонгосон хорин хүнтэйгээ нэг бүрчлэн уулзахаар боллоо. Хамгийн түрүүн нэг зураачтай уулзав. Тусгай алба тийм юм ярьж байгаад нилээн гайхсан ч гэсэн саналыг дуртай хүлээн авлаа. Түүнд 500 рубль гардуулав. Тэр бөөн баяр. “Ахиад cap, cap өгнө. Чамаас зарцуулалтын тайлан нэхэмжлэхгүй. Хүссэнээрээ зар” гэж хэллээ. Нэг оюутан залууг тун амархан элсүүлэв. Тэр манай мэдээлэгч учир 500 рубльд унаад өглөө. Өөр нэг сэтгүүлч залуутай уулзахдаа мөнгө өгсөнгүй. Тэр миний саналыг шууд дэмжив. “Хэрэв шоронд суухад хүрвэл би тэсэхгүй амиа хорлоно шүү. Би шоронд сууж чадахгүй шүү” гэв. Тэрбээр эхнэр хүүхэдтэй боловч гомо байсан билээ…

news.2beshare.com