”Алтан дорнод монгол” амь орсонд бухимдах шалтгаан

2011-06-30

“Алтан Дорнод Монгол” компани хэзээ мөдгүй дампуурахыг хүлээж, магадгүй захиалж байсан хүмүүс цөөнгүй байсан биз. Гэвч тус компанийн ерөнхий захирал С.В.Паушокт хоёр жилийн өмнө үүсгэсэн эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгох шийдвэрийг энэ оны тавдугаар сард прокуророос гаргасан төдийгүй С.В.Паушок 2011 оны дөрөвдүгээр сарын 28-ны өдрийн №8 дугаартай итгэмжлэлээр гүйцэтгэх захирлын эрх,

үүргийг тус компанийн тэргүүн дэд захирал Ч.Бямбаад шилжүүлж, “Алтан дорнод Монгол”-ыг дахин амь оруулах нь тэр.

Ноён С.В.Паушокийг татварын орлого нуун дарагдуулсан, санаатай зайлсхийсэн зэрэг үндэслэлээр хоёр жилийн өмнө эрүүгийн хэрэгт сэжигтнээр татахын хамт компанийнх нь үйл ажиллагааг зогсоон, эд хөрөнгийг нь битүүмжилсэн юм. Гурван жил шахам үйл ажиллагаа нь зогссон хэр нь улсад төлөх татвар болон бусад өр, зээлийн алданги, хүү нь хоног тоолон бодогдсоор байсан тус компанийн ирээдүйг юу хүлээж байгаа нь тодорхой харагдаж байсан биз.

“Алтан Дорнод Монгол” компанийн нэр дээр хайгуулын 12, ашиглалтын 29 лиценз, олборлолт явуулж байсан ордуудыг түшиглэн байгуулсан ажилчдын хотхон, засвар үйлчилгээний бааз, мөн 70 хувийн гүйцэтгэлтэй нефть боловсруулах үйлдвэрийн байгууламж гээд багагүй зүйлс байдаг. Эзэн нь Монголын хууль, цагдаагийн байгууллагад шалгагдан мөрдөгдөж, улмаар хил даван дүрвэсэн учир компанийн үйл ажиллагаа дампуурч, эд хөрөнгө нь өр зээлийн барьцаанд хураагдан лицензүүд нь улсын мэдэлд орох тийм л ирээдүй “Алтан Дорнод Монгол”-ыг угтаж байв. Дампуурсан компанийн баялгийг дахин хуваарилах мөчийг хүлээж байсан сонирхлын бүлгүүд ч байсан нь илчлэгдэж эхэллээ.

С.В.Паушокт үүсгэсэн эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон прокурорын байгууллагыг хардаж, “Алтан Дорнод Монгол”-ын гүйцэтгэх захирал Ч.Бямбааг чухам улстөрчид томилчихсон юм шиг мэдээлэл хэвлэлээр захиалгатайгаар цацагдаж байна. С.В.Паушок татвараас санаатай зайлсхийсэн, нуун дарагдуулсан гэж үзэх үндэслэл байхгүйг прокурор сая гэнэт олж мэдсэн хэрэг биш юм. Анх л хавтаст хэрэг үүсч, мөрдөн шалгах үйл ажиллагаа эхэлснээс хойш санхүү, татварын шинжээчдийн дүгнэлт С.В.Паушокийн үйлдэл санаатай биш гэдгийг тогтоож ирсэн. Өөрөөр хэлбэл, хэргийн мөрдөн байцаалтын явцад тогтоогдсон баримтыг үндэслэн хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон аж. Мөн С.В.Паушок өөрийн компанийг удирдах эрхийг чухам хэнд шилжүүлэх нь түүний л хэрэг. Тэр ч эрхээ эдэлж, “Алтан Дорнод Монгол”-ын гүйцэтгэх захирлаар өөрийн итгэмжлэгдсэн хүнээ томиллоо. Шуудхан хэлэхэд “Алтан Дорнод Монгол”-ын өмч хөрөнгийг захиран зарцуулах, удирдлагыг нь томилох, солих эрх мэдэл өнөөдрийг хүртэл С.В.Паушокт хадгалагдаж байгаа. Түүний өмнөөс энэ эрх мэдлийг эдлэх нэг ч албан тушаалтан, улстөрч Монголд байхгүй юм.

Гэвч “Алтан Дорнод Монгол” компанийг дампууруулах “мөрөөдөл” үүгээр хараахан эцэслэгдээгүй бололтой. Учир нь өнөөдрийг хүртэл тус компанийн битүүмжилсэн эд хөрөнгө, техник хэрэгслийг чөлөөлж өгөхгүй, үйл ажиллагааг нь эхлүүлэхгүй байгаа аж. Заамар дахь орд газарт олборлолт явуулах уулын ажлын төлөвлөгөөг нь одоо хүртэл Ашигт малтмалын газар баталж өгөхгүй байгааг “Алтан Дорнод Монгол” компанийн үйлдвэр хариуцсан дэд захирал Д.Даваасамбуу хэлж байна. Түүнд Ашигт малтмалын газрын өгч буй хариу нь Хууль зүй, дотоод хэргийн яамнаас зөвшөөрөл авах ёстой гэдэг хариу. Уг нь уурхайн уулын ажлын төлөвлөгөөг ХЗДХЯ биш, Эрдэс баялаг, эрчим хүчний яамны агентлаг болох Ашигт малтмалын газар батлах ёстой. “Алтан Дорнод Монгол” компани шинэ удирдлагын багтай болсноос хойш үйл ажиллагаа болгон нь хаалт, хана мөргөж, “дээрээс л ингэ гэсэн” гэдэг тайлбартай тулгарч байгаа аж. Гадаадын иргэн харьяатын газар хүртэл визийн хугацаа нь дууссан орос ажилчдыг нутаг буцаахгүй, дээрээс тэг гэсэн гэдэг тайлбар тавиад сууж байна. Тэгэхээр энд хууль дүрмээс давсан том хүч, нэг үгээр бол улс төр, эдийн засгийн бүлэглэлийн тавьсан урхи, тор л үйлчлээд байгаа бололтой гэдэг дүгнэлтэд удирдлагууд нь хүрээд байна.

Сүүлийн хоёр жил ажлын байраа сахиж, үйл ажиллагаа эхлэхийг тууштай хүлээж байгаа монгол ажилчид өөрсдийн эрх ашгийг хамгаалах түр хороо байгуулан ажиллаж байна. Төв аймгийн Заамар сумын голдуу тэдгээр иргэд “яагаад бид ажил хийж болохгүй байна вэ” гэдэг асуултыг тавьж, Хууль зүй, дотоод хэргийн яам, ШШГЕГ гээд хаа сайгүй яваад байна. Захирлыг нь мөрдөж шалгалаа ч компанийнх нь үйл ажиллагааг зогсоох хууль зүйн үндэслэлийг хэн ч танилцуулаагүйтэй адилхан өнөөдөр үйл ажиллагааг нь эхлүүлэхгүй байх хууль зүйн үндэслэл ямар ч албан тушаалтанд байхгүйг тэд ойлгожээ. Гэсэн хэрнээ “болохгүй” гэдэг үгтэй алхам бүртээ таарч байна.

С.В.Паушок үнэхээр үл бүтэх этгээд байсан уу?

С.В.Паушокийг бүтэлгүй этгээд, гэмт хэрэгтэн болгож харагдуулах ажил сүүлийн гурван жилийн турш үргэлжилсэн юм. Үнэндээ бол алтны олборлолт эрхэлдэг ямар ч аж ахуйн нэгжийн бүтээгүйг тэр бүтээжээ. Рашаант өртөөнд барьж буй нефть боловсруулах үйлдвэрийн ТЭЗҮ шиг бодитой төлөвлөгөө өнөөдөртөө Монголын ямар ч аж ахуйн нэгжид байхгүй. Гүйцэтгэл 70 орчим хувьд хүрээд зогссон тус нефть боловсруулах үйлдвэр жилд хоёр сая тонн нефть боловсруулах хүчин чадалтай. Энэ нь Монголын жилийн хэрэгцээний нефть бүтээгдэхүүнийг дангаараа хангах том “мангас” болох байлаа. Монголын нефть импортлогчдын крантыг хаах энэ төлөвлөгөө олон хүнд таалагдаагүй нь мэдээж. Цагтаа олон зуун монгол ажилчдад ажлын байр, цалин өгч, уул уурхайд өндөр цалингийн жишгийг тогтоож байсан компани бол “Алтан Дорнод Монгол”. Тэрбээр Гэнэтийн ашгийн татварыг төлөхөөс санаатай зайлсхийсэн хэрэгт буруутгагдаж, улмаар Монголын Засгийн газрыг Арбитрын шүүхэд өгсөн нь гурван жилийн турш хэлэлцэгдэн энэ дөрөвдүгээр сард эцсийн шийдвэр нь гарсныг бүгд мэдэж байгаа. Гэхдээ энэ зарга анх үүссэн нөхцөл байдлыг эргэн санах ёстой. “Алтан Дорнод Монгол” тэр үед гурван тонн алтаа Монголбанкинд хадгалуулсан бөгөөд түүнийг нь тус компанийн зөвшөөрөлгүйгээр Монголбанк улсын алтны нөөцөд авч, Англид байршуулснаас хэрэг анх үүдсэн юм. Алтаа худалдаж, ашиг олсон хэрнээ Гэнэтийн ашгийн татвар төлөөгүй гэж С.В.Паушокийг буруутгах үндэслэл ингэж эхэлсэн хэрэг. Гэтэл Паушок алтаа худалдаагүй учраас татвар ч төлөхгүй, тэр бүү хэл Монголбанк бусдын хадгалуулсан зүйлийг дур мэдэн зарцуулсандаа хариуцлага хүлээх ёстой гэж үзсэн. Болж өнгөрсөн хэрэг явдлыг энгийнээр тайлбарлавал ийм л дүр зураг харагдана. Түүнээс биш санаатайгаар 68 хувийн татвараас зайлсхийх сонирхол С.В.Паушокт байгаагүй аж. Үүнийг нь Монголын хуулийн байгууллага мөрдөн байцаалтын явцад тогтоосон учраас хэргийг эрүүгийн гэмт хэрэгт тооцох үндэслэлгүй гэж үзэн улмаар прокурор хэрэгсэхгүй болгоод буй юм.

Арбитрын шүүх ч шийдвэртээ С.В.Паушокийн эл байдлыг нотолсон. Монголбанк гэрээгээ зөрчсөн учраас С.В.Паушок хохирлоо нэхэмжлэх эрхтэй гэж Арбитрын шүүх үзсэн юм. Арбитрын шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийн тэмдэгтийн хураамжийг аль буруутай тал нь төлөх ёстой байдаг. Өөрөөр хэлбэл, Арбитрын шүүх нэхэмжлэлийн төлбөрийг С.В.Паушокоос нэхэмжлэх ёстой баймаар. Гэвч Арбитрын шүүх эл зардлын талыг Монголын Засгийн газар, талыг С.В.Паушок төлөх ёстой гэж үзсэн байна.

“Алтан Дорнод Монгол” компанийн үйл ажиллагаа зогссон энэ хугацаанд хуримтлагдсан өр, зээлийг тус компанийн шинэ монгол удирдлагууд уурхайн ажлын явц, үйлдвэрлэлийн цар хүрээнээс хамааран 15-20 тэрбум төгрөгөөр жил тутам барагдуулах төлөвлөгөөгөө Татварын ерөнхий газарт өгөөд байна. Хэрвээ үйл ажиллагааг нь эхлүүлбэл шүү дээ. Гэвч “Алтан Дорнод Монгол” компанийг, С.В.Паушокийг дампууруулж, эд хөрөнгийг нь дахин хуваарилах төлөвлөгөө нэлээд эртнээс зохион байгуулалттай эхэлсэн, одоо ч үргэлжилсээр байна.

З.Боргилмаа

Зохиогчийн эрх "Ардын эрх"