Ашигт малтмалын vнэ хямдарч манай тєсєвт тvгшvvрийн харанга дэлдэх нь

2011-09-17

Эрдэс баялгийн vнэ дэлхийн зах зээл дээр буурах хандлагатай болжээ.

Шинжээчид ч олон янзын таамаг дэвшvvлж буй юм. Энэ жил vнэ нь хамгийн их нэмэгдсэн ашигт малтмалаар алт, мєнгє, зэсийг нэрлэж буй билээ. Ингээд манай улсын экспортын гол нэр тєрлийн металлын vнэ ямар байх талаар дор єгvvлье.

Алтны vнэ єссєн ч экспорт буурав
Сvvлийн жилvvдэд алт тушаалт эрс багассан. Гэвч жилд 29 орчим тэрбум тєгрєгийн орлого шар металлаас Монголын тєсєвт орж ирдэг тооцоо бий. Хvмvvсийн ярьж заншсанаар гэнэтийн ашгийн 68 хувийн татвар vгvй болж, алтнаас орж ирэх орлого сэргэнэ хэмээн уул уурхай, санхvvгийн мэргэжилтнvvд vздэг юм. Дээрх татварын єр 79 тэрбум тєгрєг гэдэг. Одоогийн байдлаар 55.7 тэрбумийг нь барагдуулсан байна. Єнєєдєр дэлхийн зах зээл дээр алт хэдийгээр єндєр vнэтэй байгаа боловч манай улсын экспорт буурсан vзvvлэлт гарлаа. Жишээлбэл, єнгєрсєн оны єдийд нийт 3.4 тонн гаруйг экспортолж байсан бол 3.2 тонн болж буурчээ. Энэ оны эхний хагас жилийн байдлаар унци алтны дундаж vнэ 1444 ам.доллар байв.
Тус металлын vнэ дэлхийн зах зээл дээр аажмаар нэмэгдсээр буй билээ. Сvvлийн нэг сарын хугацаанд унци алтны vнэ 1900 ам.долларт хvрсэн. Єчигдрийн байдлаар 1818 ам.доллар боллоо. Шинжээчид алтны ханш тийм амар сулрахгvй. Он дуустал єсєх графиктай байх болно хэмээн тодорхойлж буй юм. Учир нь, АНУ-ын єр, евро бvсийн тєсвийн алдагдал зэрэг эдийн засгийн бужигнаанаас болж ам.доллар, еврогийн ханш суларсан нь vнэ єсгєх гол шалтгаан болов. Єнєєдєр Хятад, Орос, Энэтхэг зэрэг дэлхийд тэргvvлэх эдийн засагтай улс орнуудын тєв банк алт, мєнгийг хамгийн найдвартай хєрєнгє оруулалт хэмээн vзэж их хэмжээгээр худалдан авч буй ажээ. Дэлхийн эдийн засгийн энэ тогтворгvй байдал vргэлжилсэн хэвээр байвал уг металлын vнэ улам л нэмэгдэх бололтой.

Vнэ, экспорт нь буурсан металл бол зэс
Энэ оны эхэнд нэг тонн зэс 10145 ам.доллар болж vнийн дээд амжилт тогтоосон удаатай. Тухайн vед шинжээчид 11000 мянгад хvрнэ хэмээн тооцоолж байв. Гэвч энэ таамаглал худал болж буй бололтой. Vvнийг шинжээчид дэлхийн эдийн засгийн єнєєгийн байдал, ам.долларын ханштай холбон тайлбарлаж байна. Тухайлбал, томоохон vйлдвэрлэгчид, санхvvгийн байгууллагууд ам.долларт тєдийлєн итгэхгvй байгаа ажээ. Уг валютын ханш суларч буй явдал нь vйлдвэрлэгчдийн ашгийг дундалж буй тул тvvхий эд худалдан авалт багасах тєлєвтэй болжээ. Зэсийн хамгийн том хэрэглэгчийн нэг бол Хятад. Єнєєдєр тус улсын цахилгааны болон кабель утас хэрэглэгчид зэс худалдан авах нь багасчээ. Єнгєрсєн зургадугаар сард уг металлын vнэ нэг тонн нь хамгийн багадаа 9000 ам.долларт тогтмолжсон. Vvнийг шинжээчид Лондонгийн металлын биржийн зэсийн нєєц дундарсантай холбон тайлбарлав. Мєн Чили Улсын зарим зэсийн уурхайд ажил хаялт болсон нь vнэ єсгєх нэг шалтгаан болжээ. Єчигдрийн байдлаар нэг тонн зэс 8515 ам.долларын vнэтэй болжээ. Шинжээчид єнєєдєр зэсийн vнийг тийм ийм гэж тєсєєлєл гаргахад хvнд байгаа аж. Гэвч ерєнхийд нь нэг тонн нь 8500-10000 орчим ам.доллар байж магадгvй хэмээн vзэж буй юм. Эндээс vзэхэд уг металлын vнэ хаашаа ч хэлбийж болох нь. Манай улсын зэсийн экспорт буурлаа. Єнгєрсєн оны эхний долоон сарын байдлаар 35 хувийг агуулгад шилжvvлсэн зэсийн баяжмал 334 мянган тоннийг зах зээлд нийлvvлж байжээ. Гэтэл энэ жил 328 мянган тонн болов. Энэ сард баримтлах уул уурхайн бvтээгдэхvvний жишиг vнэд нэг тонн зэсийг 9041 ам.доллар хэмээн тооцсон байна.

Нєєц нь илvvдэж хямдарсан металл
Лондонгийн металлын биржийн цайрын нєєц 890225 тонн болжээ. Vvнийг шинжээчид он дуустал хангалттай хэмээн vзэв. Тэгээд vнэ нь ч буурах тєлєвтэй болсон аж. Сvvлийн гурван сарын хугацаанд нэг тонн цайрын vнэ 14 ам.доллараар хямдарлаа. Єчигдрийн байдлаар тонн нь 2134 ам.доллар байв. Хятад, Энэтхэгийн цайрын хэрэглээ ч буурсан байна. Vvнийг дагаад манай цайрын баяжмалын vйлдвэрлэл буурлаа. Монгол Улс єнгєрсєн оны эхний долоон сард 67 мянган тонныг боловсруулжээ. Харин єнгєрсєн долдугаар сарын байдлаар 58 мянга болж буурсан байна. Нэг тонн цайрыг манай улс энэ сард дунджаар 2211 ам.доллар хэмээн тооцож татвар авахаар тогтоожээ.

Эрэлт нь нэмэгдэж байгаа ч манайхан тоодоггvй хар тугалга
Урд хєршийн эрчимтэй хєгжиж буй vйлдвэрлэл хар тугалганы эрэлтийг нэмэгдvvлж зах зээлийн ханшийг тогтоох боллоо. Мєн Европт ч бас хэрэгцээ нь алгуур нэмэгдэх тєлєвтэй болсон байна. Иймд хар тугалганы vнэ 1.6 хувиар нэмэгдэж 2697 ам.доллар хvрсэн удаатай. Гэвч нєгєє л хямралын нєлєєгєєр хямдарч єчигдрийн байдлаар 2353 ам.доллар болов. Лондонгийн металлын биржийн нєєцийн хэмжээ нэмэгдэхэд vнэ нь буурч, багасахад ихэсч буй ажээ. Тухайлбал нєєц нь 323 мянган тонн болоход vнэ хямдарч байж. Харин єнгєрсєн долдугаар сард нєєц дундарч 300 орчим мянган тонн болоход 2745 ам.долларт хvрч vнийн дээд амжилт тогтоосон байна. Манай улс энэ сард баримтлах уул уурхайн жишиг vнэд хар тугалгыг тонн нь 2404 ам.доллар хэмээн тооцож татвар ногдуулахаар тусгасан. Єнєєдєр Дорнод, Сvхбаатар аймгаас Хятадын хєрєнгє оруулалттай аж ахуйн нэгжvvд хар тугалга олборлож буй билээ. Гэвч экспортын гол нэрийн бvтээгдэхvvн хэмээн vзэхгvй байгаа юм. Иймээс уг металлын олборлолт болон экспортын мэдээлэл хомс байна.

"Ардчилал"