засаг захиргааны албаа явуулж байлаа. Тэр цагт энэ нутагт Засагт хан, Сайн ноён ханы халхчуудаас гадна Алтайн урианхай, Булган голын торгууд, Увс нуурын дөрвөд, улаан залаат юүдэн өмссөн баядууд, тариачин мянгад, захчин, өөлд зэрэг монголчуудаас гадна малгайдаа шувууны өд сөд хадсан хасаг, цоохор тоорцогтой чантуу, ганц хоёр тангад зэрэг есөн хэлтэн ху ран чуулж, арилжаа наймааны төв болж байсан талаар түүхийн хуудаснаа үлджээ. Оросын эрдэмтэн А.М.Позднеев "Түүхий тоосгоор барьсан хотын байшингууд бүгд жигд, цэвэрхэн нь зөвхөн Хятадын хотуудаар үл барам Оросын хотуудад ч үлгэр жишээ болмоор ажээ. 15 сажин өргөн төв гудамжинд өндөр гуалиг улиас тарьсан нь Монголын уудам талд алжаасан хүний нүдэнд их л аятайхан харагдана” хэмээн тэр үеийн наймаачдын дүүргийн талаар бичсэн нь бий.

Үүнийг гэрчлэх, тэр цагт өндөр гуалиг асан улиаснууд он цагийн эрхээр хэдэн арван салаа мөчиртөө дарагдан бүдүүрч, бөгтийн эдүгээ Ховд хотын төв гудамжнаа орчин үеийн гэрэлтүүлгүүдтэй зэрэгцэн орших нь түүхийн нэгэн хэлхээсийг өгүүлэх мэт. Тэвэрт багтамгүй бүдүүн энэ моддын цагариг лавтайяа 250-300 жилийн настай гэнэ. Бай галийн шалгарал, он цагийн уртыг даван туулсан энэ өвгөн улиаснууд нэгэн цагт баруун хязгаарын улс төр, эдийн засгийн төв болж асан Ховд нутгийн түүхийн салшгүй нэг хэсэг аж. Энэ жил Үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөн ялсны 100 жилийн түүхэн тэмдэглэлт ой тохиож буй. Үүнийг угтаа Манж чин улсын 220 жилийн ноёрхлыг эцэс болгосны 220 жилийн ой ч гэж ойлгож болно.

Түүхэн ойнууд зэрэгцэн тохиосон энэ өдрүүдэд Баруун хязгаарын Ховд аймгийг зорих боломж олдлоо. Гэхдээ энэ удаад түүхт ой, баяр ёслолыг нь биш, баруун бүсийн хөгжлийн тулгуур төв болсон Ховд нутгийн Хөшөөт гэх хар алтны баялаг дагасан хөгжил орон нутгийнханд хэр зэрэг үр өгөөжөө өгч буйг сурвалжлахыг зорьсон. Харамсалтай нь Хөшөөтийн баялаг Ховдынхонд үр шимээ хүртээх нь байтугай нэгэн цагт Манжийн амбан алба татвараар ард түмнийг нь дарангуйлж асан шиг, байгалийн баялагт нь эзэн суусан “Мо Эн Ко” компанийн хятад ноёд энэ нутагт эдийн засгийн ноёрхлоо тогтоож, нутаг орон, байгаль орчныг нь лиценз гэх алга дарам цаасаар түрий барин сүйтгэж, сүйрүүлснээс өөрөөр ард түмнийх нь амьдралд нэмэр болохуйц үр шим өгөөгүй байна.

“МО ЭН КО” ХОВДОД ЯМАР ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАВ

Хөшөөтийн орд газрыг эзэмшиж буй БНХАУ-ын хөрөнгө оруулалттай “Мо Эн Ко” компани Ховдод үйл ажиллагаа явуулж эхлээд долоо дахь жилийнхээ нүүрийг үзэж байна. Тус компанийн албан ёсны сайтад мэдээлснээр энэ хугацаанд 400 гаруй сая ам.долларын хөрөнгө оруулалтыг Монголд хийжээ. Үүнээс 200 сая ам долларыг Хөшөөт-Ярантын боомтын чиглэлд автозам тавихад зарцуулсан.. Үүнийгээ тус компанийнхан Монголд, Ховдод оруулсан хамгийн том бүтээн байгуулалт, хөрөнгө оруулалт хэмээн сурталчилдаг. Гэвч үнэндээ энэ зам Ховдод төдийгүй сум орон ну тагт төдийлэн ач холбогдолгүй юм. Харин компанийн хувьд Хөшөөтийн энэ их баялгийг зөөх боломжит ганц хувилбар нь. Учир нь хэзээнээс нааш алдартай Алтайн нуруу тэмээн жин арай гэж давдаг сүрлэг уулс. Тиймээс автозам тавилгүйгээр Алтайн нурууг давж, Хөшөөтийн нүүрсийг хил гарган үнэд хүргэх боломжгүй тул “Мо Эн Ко”- гийнхон хамгийн түрүүнд ийнхүү замаа тавьжээ.

Өдөр шөнөгүй, олон зуун тонн нүүрс тээвэрлэх ачааг даахуйц үнэхээр сайн зам тавьжээ. 100 байтугай 200 тоннын ачаатай машиныг ч түүртэлгүй даах нь харваас андашгүй аж. Сутай хайрхны баруун энгэрийг даган суналзах энэ зам Цэцэг сумын төвийн хажуухнаар өнгөрнө. Жаахан алсалбал Цэцэг нуур харагдана. Хаяа нэг ганц, хоёр машин зөрөхөөс өөрөөр одоогоор энэ замыг ашиглах эзэн алга. Ярантын наахантай зургаан км зам тавигдаагүй үлдсэн. Мөн Улсын комисс бүрэн хүлээж аваагүй тул “Мо Эн Ко” компанийнханд нүүрс тээвэрлэх зөвшөөрлийг нь өгөөгүй байна. Энэ сарын сүүлчээр буюу 26-нд бэсрэг наадам зохион байгуулж албан ёсоор замынхаа нээлтийг хийж, аравдугаар сарын 1-нээс нүүрсээ зөөх юм гэнэ лээ хэмээн нутгийнхан ам дамжин ярьж байсан ч сум, орон нутгийн удирдлагууд тоймтой мэдээлэл өгсөнгүй.

Авто замаа ашиглалтад оруулж нүүрсээ БНХАУ руу зөөж эхэлсэн тохиолдолд Хөшөөтийн хишиг Ховдынхонд ирнэ гэсэн хүлээлт аймаг, орон нутгийн удирдлагын төвшинд байна. Гэвч нүүрс түүхий гээр нь хилээр гаргахгүй тул баяжуулах үйлдвэр, ДЦС барих ёстой. Хэрэв түүхий нүүрс зөөсөн тохиолдолд тонн тутмаас орон нутагт нэг ам.доллар төлөх зэрэг шаардлагыг аймаг, орон нутгийн ИТХ-аас тавьж буй тул “Мо Эн Ко” компанийнхан нүүрсээ зөөж эхэлсний дараа ч Ховдыг хөгжилд хүргэх хэ мээний хөрөнгө оруулна гэдэг нь эргэлзээтэйг нутгийн хан ярьж байна. Энэ жил Ховд аймгийн удирдлага “Мо Эн Ко” компанитай 500 сая төгрөгийн гэрээ байгуулжээ.

Хөрөнгө оруулалт нэртэй энэ гэрээгээр “Мо Эн Ко” компани энэ мөнгийг аймаг хөгжүүлэх санд оруулснаар орон нутагт хөрөнгө оруулж буй юм гэсэн. Гэтэл үнэндээ 500 сая төгрөгийн энэ гэрээгээр “Мо Эн Ко” компани Хөшөөтийн уурхайг орон нутгийн уурхай гэдгийг хүлээн зөвшөөрүүлсэн оролдлого хэмээн учир мэдэх хүмүүс хэлж байна. Аймгийн энэ жишиг ч сумдад нэвтэрч, дор бүрнээ “Мо Эн Ко”-гоос сум хөгжүүлэх сан нэрийдлээр мөнгө авдаг болжээ. Тухайлбал Мөст сумын Засаг дарга “Мо Эн Ко” компанид усны хайгуул хийхийг зөвшөөрснийхөө тө- лөө сумын хөгжилд дэмжлэг үзүүлэхийг хүсэж, 80 сая төгрөг гуйснаас “Мо Эн Ко” компани 40 саяыг бэлнээр өгчээ. Иймэрхүү мөнгөөр аргамж луулдаг байдал Ховдод нэлээд газар авсан бололтой. Үүнд нь УИХ, Засгийн газрын бодлого ч бас нөлөөлжээ.

Тус компани өнгөрсөн жил тус аймгийн төсөвт байгалийн нөөц ашигласны төлбөрт 1.4 тэрбум төгрөг төлжээ. Гэтэл энэ жил мөн энэ хэмжээний мөнгийг төсөвт оруулахыг Сангийн яам үүрэгдсэнээс өнөөдөр Ховдынхон аймгийн даргаасаа эхлээд багийн дарга хүртлээ “Мо Эн Ко”-гийн мөнгөнд боомилуулсан байна. Уг нь Монгол Улс Хөшөөттэй Хөшөөтгүй байгалийн баялгаасаа ашиг орлого хангалттай олж байгаа. Гэтэл ийнхүү баруун хязгаарт байгаа ганц баялгаа үнэд хүргэхийн оронд төрийн байгууллагын төсөвт хүндрэл учруулах хэм жээнд шахалтанд оруулж байгааг төрийн бодлого гэх үү, компанийн бодлого гэх үү. Хөшөөтийн уурхай нутаг дэвсгэрийн хувьд Дарви суманд байрладаг ч засаг захиргаа нь Цэцэг суманд хамаардаг аж. Гэвч Хөшөөт үйл ажиллагаа явуулж эхлээд зургаан жил өнгөрсөн ч Ховд дахь харанхуй ганц сум Цэцэгийг гэрэлтүүлж чадаагүй л байх жишээтэй.

Нүүрсээ зөөж ашиг орлого олж чадаагүй, хөрөнгө мөнгөтэй болж амжаагүй байна хэмээн тус компанийнхан тайлбар хэлдэг гэсэн. Гэтэл үнэндээ Хонконгийн хөрөнгийн бирж дээрээс Хөшөөтийн нэрээр босгосон гурван тэрбум орчим доллар “Мо Эн Ко”- гийнхны хувьд хөрөнгө биш гэж үү. Баялгийг нь зөөх гэж 200 сая ам.доллараар авто зам тавьсан шигээ хажууханд нь байгаа ганц сумын төвийг авто замтай холбож өгдөггүй юм аа гэхэд цахилгаан эрчим хүчтэй холбох сэтгэл тэд гаргасанг үй. Цэцэг сумын төвд Соёлын ордон барихад нь зориулж 120 сая төгрөгийг өгнө хэмээн тэд амлажээ. Гэтэл 30 сая төгрөгөөр амыг нь таглаж, дутуу баригдсан соёлын төв нь балгас мэт хэрзийсээр хоёр өвлийг үдэж.

“Мо Эн Ко” компанийн хүний нөөцийн менежер Р.Эрдэнэбилэгийн хэлснээр Хөшөөтийн уурхайд орон нутгаас 42 хүн авч ажиллуулжээ. Ихэвчлэн аж ахуй, үйлчилгээний ажилд тэд ажилладаг юм байна. Гэвч үүнд нь нутгийнхан сэтгэл дундуур байна. Дарви сумаас арав, Цэцэг сумаас гэхэд мөн л арав гаруйхан хүнийг ажлын байраар хангажээ. Нутгийнхны ярьснаар тус компанид ажилд орно гэдэг амаа таглуулж, авлига хахууль авсантай адилхан гэнэ. Учир нь Хөшөөтийн уурхай, “Мо Эн Ко” компанийн үйл ажиллагааг шүүмжилсэн хүмүүс болон тэдний ар гэрийнхнийг ажилд авдаг жишиг тогтоожээ.

Нэг ёсондоо “Мо Эн Ко”-гийнхон нутгийнхныг ажлын байраар авлигаддаг, хахуульддаг гэнэ. Тиймдээ ч тус компанийн үйл ажиллагааг шүүм - жилж, байгаль орчин, нутаг усаа хамгаалсан, харамласан хүмүүс эхнээсээ “Мо Эн Ко”- гийн хараат болж эхэлжээ. Бидний уулзсан нутгийн нэг хүн ч үүнийгээ шулуухан хэлж байсан. “Манай хүргэн хүүхдүүд “Мо Эн Ко”-д ажилд орсон. Би ч бас бие төлөөлөгч болсон тул Хөшөөтийг магтана уу гэхээс өөр зүйл хэлж чадахгүй” хэмээн шулуун шударга хэлнэ билээ. Энэ мэтээр “Мо Эн Ко” компанийн Хөшөөтийн уурхайн хөрөнгө оруулалт, үр шимийн талаар нутгийн иргэд ам сайнгүй байна.

Сум орон нутгийн дарга нараас эхлээд малчдыг хүртэл өөрсд өөсөө мөнгө, албан тушаа лын хараат болгосныг хөрөнгө оруулалт гэхгүй юм бол “Мо Эн Ко” компани Ховдод хөгжил биш авлига, хээл хахуулийг цэцэглүүлж байна. Өнгөрсөн хавраас “Мо Эн Ко” компанийнхан дарга, захирлуудаа бүгдийг нь шахуу өөрчилж, сольжээ. Одоо гадаадын хүмүүс энэ уурхайн үйл ажиллагааг удирдаж байгаа бололтой юм. Бид тэдэнтэй уулзах гэж Хөшөөтийн уурхайн захиргаан дээр очсон. Гэвч хүний нөөцийн менежер гэх “мэдэхгүй” гэх үгнээс өөр юм хэлдэггүй, мэдээлэл ч өгөх эрхгүй гэх нэгэн залуугаас өөр эрх мэдэл бүхий удирдлагуудтай нь уулзаж чадаагүй. Түүний хэлснээр дарга нар нь бүгд Улаанбаатар, эсвэл аймгийн төв явсан юм байх. Эзэнгүй, удирдлагагүй “Мо Эн Ко”. Энэ бол “Мо Эн Ко” компани болон түүний гэрээт, туслан гүйцэтгэгч зэрэг Ховд аймагт үйл ажиллагаа явуулж буй компаниудынх нь өөрсдийгөө хамгаалах халхавч, “мэдэхгүй” гэх үгээр мэдээлэл авах эрх чөлөөг боомилохыг оролддог “дотор” арга бололтой.

Үргэлжлэл дараагийн дугаарт

"Монголын мэдээ"

ХӨШӨӨТ ХОВДЫНХ УУ, ХЯТАДЫНХ УУ
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (2)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
Ажил явуулах боломж өгч байж тэр үр шим чинь харагддаг юм шүү дэ сэтгүүлч гуай Бүгдийг нь хааж боож шантаажилсан хүмүүс л тэр үр ашигийг хаагаад байна шү дэ Цэцэг сум татвар төлөгч бидний ясны хөлс шингэсэн 800 сая төгрөгөөр нарны эрчим хүчийг ашиглаж цахилгаанаа хангаж байгаа .800 сая төг зарцуулаж хийсэн ажил нь сайн судалгаа хийхгүй төсөвийн мөнгийг үр ашиггүй зарцуулсаны хар гай одоо энэ шү дэ

2011-10-19 | 12:35:49 | 202.131.246.131 |

Зочин
Хөшөөт Ховдын хужаа Барсболдынх гэж мэдэггүй юм уу хаашаа юм.

2011-09-26 | 16:31:22 | 66.218.47.209 |