"Хархорин"-ы архичдын бүлэглэлийн хаягдсан амьдрал" сурвалжлагыг уншигчдадаа хүргэсэн билээ. Гэр оронгүй, төрд данстайг нь гэрчлэх бичиг баримт ч үгүй тэднийг Цагдаагийн ерөнхий газраас албадан эмчилгээнд явуулахаар болжээ. Энэ талаар Цагдаагийн ерөнхий газрын Хэвлэл мэдээллийн төвийн дарга, цагдаагийн хурандаа Т.Сайнжаргалтай ярилцлаа.

-Гэр оронгүй архичдыг баривчилж албадан эмчилгээнд явуулдаг юм уу?

-Цагдаагийн ерөнхий газар Нийслэлийн цагдаагийн газартай хамтран Баянгол, Сонгинохайрхан дүүргийн нутаг дэвсгэр дэх гэр оронгүй, архинд донтой иргэдийг хамруулсан "Хархорин" нэгдсэн арга хэмжээ зохион байгуулж байна. Арга хэмжээний хүрээнд Баянгол дүүргээс архи, согтууруулах ундаа байнга хэрэглэдэг, гэр оронгүй 77 хүнийг өчигдөр (уржигдар) эрүүл мэндийн үзлэгт орууллаа. Сонгинохайрхан дүүргээс өчигдөр дөрвөн хүнийг эмчийн үзлэгт оруулсан. Өнөөдөр 13 хүнийг үзүүлж байна. Тэдгээр хүмүүсийг "Хархорин" захын орчим болон Баянгол, Сонгинохайрхан дүүргийн нутаг дэвсгэрээс цуглуулсан.

-Эмчийн үзлэгт оруулдаг нь ямар учиртай юм бэ. Шууд архинаас гаргах эмчилгээ хийж болдоггүй юм уу?

-Эрүүл мэнд нь ямар байгааг цагдаагийн байгууллагаас өөрсдөд нь хэлэх шаардлагатай. Архинаас гаргах албадан эмчилгээ хийх шийдвэрийг шүүх гаргадаг. Баянгол дүүрэгт эмчийн үзлэгт орсон 77 хүнээс 33-ыг нь эрүүл мэндийн хувьд архинаас гаргах эмчилгээ хийлгэх боломжтой гэж дүгнэсэн. Тэднийг хүн нэг бүрээр нь шүүх хуралдаанаар оруулсан. Шүүх хурал дээр зарим нь архинаас гарах хүсэлтэй, эмчилгээ хийлгэнэ гэдгээ хэлдэг. Зарим нь эмчилгээ хийлгэхгүй ч гэдэг юм.

-Эмчилгээ хийлгэхгүй гээд байгааг нь яах вэ. Сурвалжлага хийж байхад олонх нь "Тэр эмчилгээнд орсон хүмүүс үхдэг. Тэгж амиа холохгүй" гэж байсан.

-Шүүх л шийднэ. Албадан эмчилгээ гэхээр барьж хүлж байгаад эмчилдэг юм биш. Тусгай бэлтгэсэн орон байранд тааваараа байж байгаад л ирдэг юм шүү дээ. Эмчилгээ хийлгэхгүй гэж байгаа хүмүүс Багахангай дүүргийн Мааньт дахь албадан эмчилгээний төвийн талаар дутуу дулимаг ойлголттой байдаг. Янз бүрийн эм тариа хийдэг, гарч ирээд үхдэг гэсэн ойлголттой байдаг. Албадан эмчилгээнд орчихоод эргээд архинд орсон хүмүүс бусаддаа буруу ойлголт өгдөгөөс үүдэлтэй л дээ.

Албадан эмчилгээнд орох иргэдийг Багахангай дүүрэг дэх албадан эмчилгээний төвтэй тохирч байр сав бэлдүүлсэн. Өнөөдөр аваад явна. "Хархорин" арга хэмжээний хүрээнд 40-өөд хүнийг архинаас гаргах зорилготой ажиллаж байна.

-Албадан эмчилгээнд ороод архинаас гарах болов уу?

-Эмчилгээнд ороод сайхан болоод гардаг. Харин архинаас гарах хүсэл эрмэлзэл, ухамсар заримд нь байдаггүй. Тийм хүмүүс ирээд л буцаад архиндаа ордог.

-Архаг архичид архинаас гарна гэж бодох нь юу л бол. Ядаж дотоод сэтгэл нь эрүүл байхыг нь хүлээн зөвшөөрөхгүй юм биш үү?

-Хүлээн зөвшөөрүүлэхийн тулд сэтгэлзүйчтэй хамт эмчилгээнд оруулмаар байдаг. Гэтэл тэдэнтэй ажиллах сонирхолтой сэтгэлзүйч олдохгүй юм. Байлаа гэхэд тууштай ажилдаггүй. Бид төрийн бус байгууллагуудад "Архинаас гараад ирэхэд нь туслаач. Ажил хийлгээд, орон байраар хангах боломжоор хангаач" гэж гуйдаг. Хэн нь ч үгүй гэдэггүй мөртлөө хэрэгжүүлэхдээ тулахаар элдэв зовлон хэлээд эхэлдэг. Харин сүүлийн үед архинд донтчихсон байж байгаад эдгэсэн хүмүүс төрийн бус байгууллага байгуулаад ажиллаж байна. Тэд архичин хүний зовлонг мэддэг учраас хүрч ажиллаж чаддаг. Даанч санхүүгийн хувьд хүндрэлтэй учраас дорвитой үр дүнд хүрэхгүй байна.

-Ямар хүмүүс нь албадан эмчилгээнд тэнцэхгүй гэж дүгнүүлдэг юм бэ?

-Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд болон Эрүүл мэндийн сайдын хамтарсан тушаал байдаг. Тушаалд албадан эмчилгээд оруулах тухай журам бий. Уг журамд зааснаар суурь өвчтэй, эмчилгээ даахгүй хүмүүсийг албадан эмчилгээнд оруулах ёсгүй.

-Тэд ер нь найдваргүй болсон гэсэн үг үү?

-Тэдэнд архины хор уршигийн талаар зөвлөмж өгөөд, эрүүл мэндээ бодооч гэж захиад орхихоос өөр аргагүй.

-Архинаас гараад ирлээ гэхэд гэр орон байхгүй, өнөөх л өмнөх архичин хамт олон нь угтана биз дээ?

-Тэгдэг. Албадан эмчилгээнд орсон иргэдэд ажлын байр, орон гэрийг нь бэлтгэхэд төр, халамжийн байгууллагууд анхаармаар санагддаг. Тодорхой хэмжээний зардал гаргаад хүмүүсийг эмчилдэг. Эргээд л архичин болох орчин, нөхцөл угтдаг. Тэгэхээр гэр оронгүй архичдыг архинаас гаргах арга хэмжээг цогц бодлоготойгоор хэрэгжүүлмээр байна. Бидний энэ ажил бол хүний төлөө арга хэмжээ. Хэн ч тоодоггүй хаягдсан хүмүүсийг цагдаагийн байгууллага л жилд 2-3 удаа цуглуулж албадан эмчилгээнд хамруулж, бүртэл судалгаа хийдэг.

-Тэглээ гээд үр дүн гарахгүй байгаа юм биш үү?

-Архичдын энэ хэсгийг зөнд нь орхичихоор залуучууд нэмэгдээд байдаг. Тэр хэрээр гэмт хэрэг, зөрчил нэмэгддэг. Тиймээс цагдаагийн байгууллага зайлшгүй ажиллахаас өөр аргагүй. Өчигдөр л гэхэд тодорхой оршин суух хаяг, овоггүй Бат-Эрдэнэ гэгч этгээд хамт архи ууж байсан хүнээ хутгалж хөнөөсөн хэрэг гарсан. Тэгэхээр гэр оронгүй архичдын дунд судалгаа хийж байхгүй бол нэгийгээ хороодог, эсвэл хөлдөж, түлэгдэж үхэх мэт хэрэг гардаг. Сонгинохайрхан дүүрэгт л гэхэд өчигдөр архи уусан үедээ нэг хүн нас барсан байх жишээтэй. Албадан эмчилгээнд оруулахаар цуглуулж байгаа хүмүүс бол гудамжинд гарсан, архаг архичдын тоонд орсон бүртгэлтэй хүмүүс шүү дээ. Түүнээс байнга архи уудаг, гэрийнхнийгээ хүчирхийлдэг хүмүүс дээр хэлсэн тоонд ороогүй.

-Цагдаагийн байгууллага архичдыг жилд 2-3 удаа эмчилгээнд явуулдаг гэж байна. Эмчилгээнд ороод архинаас гараад сайхан амьдарч байгаа хүн байна уу?

-Бий. Гэхдээ цөөн. Олонхи нь гэр бүл, амьдрах газаргүй. Эргээд ирэхэд өнөөх л архичид нь угтдаг учраас сөрөг нөлөөлөл их байна. Ядаж л бичиг баримт байхгүй. Тиймээс цогц бодлогоор л тэр хүмүүстэй ажилламаар байдаг.

-Архичдыг гол санхүүжүүлэгч нь хоёрдогч түүхий эд авдаг төвүүд байдаг юм билээ. Тэднийг хотоос гаргачихвал архичдын тоо цөөрөх юм биш үү?

-Энэ асуудлыг нийслэлийн Засаг даргын тамгын газарт тавьдаг. Хотоос гаргачихаар архичдаас гадна хоёрдогч түүхий эд цуглуулж өдрийнхөө талхны мөнгийг залгуулж байгаа иргэдэд хүндрэл учирдаг юм билээ.

-Эсвэл спирт зардаг хүмүүсийг нь цэгцэлчихвэл болмоор санагдах юм?

-Янз бүрийн аргаар цэгцэлдэг. Архичид "Гомбоо"-гоо олж ууж чадахгүй байлаа гэхэд хувийн үйлдвэрүүдийн хямд архи аваад уучихдаг. Эсвэл 330 граммын архийг нийлээд аваад уучихдаг юм байна. Цагдаагийн байгууллага янз бүрийн аргаар тэмцэж байна. Ямар ч байсан архичдын эгнээг өргөтгөхгүй байхын тулд ажилладаг. Дан ганц цагдаагийн байгууллага тэмцэхээр үр дүн багатай. Төрөөс гадаад орнуудын туршлагыг судалж, цогц бодлого явуулах хэрэгтэй.