-Эрүүл мэндийн салбарын 2012 оны төсөв батлагдлаа. Хэдий хэмжээний төсөв батлагдсан, юунд зарцуулах гээд таны ажлын гол сэдвээр яриагаа эхлэх үү?
-Энэ жилийн төсвийн хувьд эрүүл мэндийн салбарт нэлээд тодорхой үр дүнд хүрэхүйц том төсөв батлагдсан. Өнгөрсөн онд гэхэд 300 гаруй тэрбум төгрөг байсан бол одоо 500 орчим тэрбум болж салбарын сайдын багцаар батлагдаж байгаа. Тэр дотроо хамгийн чухалд тооцогдож байгаа нь хөрөнгө оруулалт юм. Энэ жилийн хувьд 116.1 тэрбум төгрөг батлагдахаар болж байгаа. Хуучин энэ тоо 67 орчим тэрбум төгрөг байсан. Үүнд тоног төхөөрөмжийн зардал 25 тэрбум нэмэгдсэн.

Өнгөрсөн 2008, 2009 онд тоног төхөөрөмжийн зардалд 5-7 тэрбум л хуваарилдаг байлаа шүү дээ. Тэгэхээр тоног төхөөрөмж, техник хэрэгслийн зардал ингэж өсч байна гэдэг нь Монголын эрүүл мэндийн салбар энэ тал дээр чухал ач холбогдол өгч байгаагийн илэрхийлэл гэж болно. Дээр нь их засвар, эмнэлгийн байшин, барилга барих бүх зардлууд өссөн. Ерөнхийдөө эрүүл мэндийн салбарын зайлшгүй шаардлагаар хөрөнгө оруулалтын зардлууд өсч байгаа.

-Эрүүл мэндийн салбарын зайлшгүй шаардлага гэж чухам юуг хэлээд байна?
-Өнөөдөр Улаанбаатар хотод эрүүл мэндийн салбар ямар байгаа билээ. Өнгөрсөн хугацаанд хөрөнгө оруулалтыг бага өгч байснаас олон жил ашиглагдсан барилгууд нь хэвээрээ үлдчихсэн байгаа биз дээ. Тухайлбал, Улсын клиникийн төв эмнэлгийн 1931 оны барилгыг гэхэд бид сая л нураж, суурийн шинээр тавьлаа. Ийм барилгад өнөөдөр өвчтөн байтугай эмч, сувилагчид тогтохын аргагүй. Засвар хийлээ гэхэд, мөөгөнцөр нь маргааш нь гараад ирдэг болтлоо хуучирсан байсан. Энэ мэт зөвхөн нийслэлээр аваад үзэхэд шар хадад байрладаг Сэтгэцийн эрүүл мэндийн төвийг дөрвөн корпусаар шинэчилж барьж байна.

Сэтгэцийн эрүүл мэндийн тухай хуулиа шинэчилсэн найруулгаар УИХ-д өргөн барьж байгаа. Сэтгэцийн өвчин гээд мансуурч донтдог, согтдог бүх хүнийг тэнд аваачаад байрлуулчихдаг. Тэд нь гав гинжтэйгээ, мэдрэл муутай хүн шиг л байж байдаг. Энэ бүхнийг зөв гольдролд нь оруулах үүднээс дээрх шинэчлэл хийгдэж байгаа. Нөгөө талаасаа улс орон хөгжих тусам сэтгэцийн эмгэг нэмэгддэг гэж үздэг. Азаар манайх чинь энэ талаараа маш доогуур үзүүлэлттэй л дээ.

Улс орон хөгжихийн хэрээр автомашины тоо нэмэгддэг. Энэ нь нийгэмд бухимдал үүсгэдэг. Гэвч энэ бухимдал нь өвчин биш эмгэг. Энэ эмгэгт анхаарч дэлхийн ертөнц тэр чигтээ иргэдээ хамгаалах тухай ярих болсон. Бид ч үүнд ач холбогдол өгч, Сэтгэцийн эрүүл мэндийн төв гэдгийг байгуулж байна. Ирэх онд ажил нь дуусч, ашиглалтад орно.

-Тэгвэл эх нялхасын эмнэлгийн хувьд ойрын хугацаанд хийгдэх шинэчлэлүүд юу вэ. Улаанбаатар хотод эх, хүүхдийн тоотой хэдхэн эмнэлэг байдаг байх аа?
-Өнөөдөр Улаанбаатар хотод хүүхдийн төрөлт буурсан гээд хүүхдийн төрөлжсөн эмнэлгүүдийг байхгүй болгоод байшинг нь хувьчилж, дүүрэг болон нэгдсэн эмнэлгүүдэд хуваагаад оруулчихсан. Дээр нь халдварт болон сүрьеэгийн өвчин буурсан гэж үзээд энэ чиглэлийн эмнэлгүүдийг улсын хэмжээнд татан буулгаж нэгдсэн эмнэлэг рүүгээ нэмээд оруулчихсан байдаг. Тэр нь өнөөдөр эрүүл мэндийн салбарын стандарт, урсгалд яавч тохирохгүй. Үүний гол жишээ нь өнөөдөр аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлгүүдэд хүүхэд, халдварт өвчин хоёр нэг дор л байж байгаа байхгүй юу. Тиймээс халдварт, сүрьеэгийн эмнэлгийг жижиг ортойгоор тусад нь бариад, аймгуудад 50 ортой төрөх эмнэлгүүдийг барьж эхлээд байна.

Улаанбаатар хотын хувьд I, III амаржих газрыг 150 ортой болгож шинэ эмнэлэг барьж байгаа. Нийслэлийн I амаржих газар "Бороо гоулд"-ийн хөрөнгө оруулалтаар баригдана. Томоохон бизнес хийдэг салбаруудад нийгмийн хариуцлага гэж юм гарч ирээд, тэрнийхээ төлөө нийгэмд үйлчлэх төв барьж, байгуулдаг тогтолцоонд орууллаа шүү дээ. Энэ дагуу "Бороо гоулд" арваад жил Монголд бизнесийн үйл ажиллагаа эрхэлсний төлөө I амаржих газрыг 8.5 тэрбумаар босгож эхэлсэн. Энэ дотор тоног төхөөрөмж нь бүгд орсон. Тэрнээс гадна Ill амаржих газар гэхэд ямар байлаа. Хуучнаар цацраг туяаны эмнэлэг байсныг нь төрөх эмнэлэг болгосон. Үүнийг яаж эмнэлгийн стандарт гэж хэлэх вэ дээ. Тиймээс III амаржих газрыг шинээр барьж, 8.7 тэрбумыг өнөө жил төсөв дээр шинэчилж батлаад, тав орчим тэрбумаар хөрөнгийг нь тавиад өгчихсөн байгаа.

Ер нь нийслэлтэй холбогдуулаад хэлэхэд, Улаанбаатар хотод өөрт нь зориулсан юм нэлээд хийж байгаа. Нийт хүн амын 1.3 хувь нь Улаанбаатарт бөөгнөрчихөөд байгаа. Эх хүүхдийн эрүүл мэндийн төв хуучнаар Эх нялхсын эрүүл мэндийн төв нь улсын үйлчилгээтэй эмнэлэг. Эрүүл мэндийн яамны харьяанд байдаг. Гэтэл энэ эмнэлгээр үйлчлүүлэгсдийн 60-70 хувь нь хөдөө орон нутгийнх, 30-40 хувь нь Улаанбаатарынх байх ёстой гэсэн зохицуулалтыг ЭМЯ хийчихсэн байдаг юм билээ. Гэтэл үнэн хэрэгтээ нийт үйлчлүүлэгсдийн 60-70 хувь нь Улаанбаатарынх байдаг. Ингээд орон нутгийнхныг авах боломжгүй болгочихож байгаа. Иймээс нийслэлчүүдэд, Улаанбаатарын эх, хүүхдэд зориулаад "Эх хүүхдийн эрүүл мэндийг төв"-ийг Яармагт барьж байгаа. Үүнд 19 тэрбум төгрөг зарцуулагдана.

-Уг нь Яармагт 300 ортой амаржих төв баригдах гэж байсан байх аа?
-Тийм ээ. 300 ортой төрөх эмнэлэг барих гэж байснаа болиод, эх, нялхсын эрүүл мэндийн төв шиг статустай эмнэлэг баръя гэж шийдээд зураг төсөлд нь өөрчлөлт оруулсан. Тэгэхээр дээрх төв ашиглалтад орвол, нэг дор 100 ээжийг хүлээж авах боломжтой. Энэ төвд төрөх ээжүүд I, II, III амаржих газарт очихгүй. Ямар нэгэн хавсарсан өвчтэй, өндөр мэргэжлийн эмч нартай газар төрнө гэсэн үг шүү дээ. Дараа нь бол 0-18 насны 100 хүүхдийг эмчилнэ. Дээр нь энэ төв дээр ургийн шинжилгээний том лаборатори байгуулахаар болсон.

-Ургийн шинжилгээний том лаборатори баригдах гэж байгааг Улаанбаатар хотын агаар, хөрсний бохирдолтой холбож үзэж болох уу?
-Жирэмсэн эхчүүдэд эхнээс нь ургийн шинжилгээ хийж байж л төрүүлэх ёстой байгаа юм. Угаас дэлхий нийтэд тэртээ тэргүй энэ нь техникийн дэвшил болчихсон учраас ямар нэгэн гажигтай, амьдрах боломжгүй хүүхдийг төрүүлэх шаардлагагүй юм л даа. Би зарим хэвлэлээс уншсан. Төрүүлэх шаардлагагүй хүүхдийг төрүүлчихээд, тэрнийг эмчлэх гэж зовж байх ямар хэрэг байна гэж. Үнэн л байхгүй юу.

Нөгөөтэйгүүр Ерөнхий сайд Улаанбаатарчуудад зориулсан хүүхдийн төрөлжсөн эмнэлэг байгуулах тухай асуудлыг ярьсан. Ингээд дөрвөн хоногийн өмнө энэ асуудлаа Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн айлчлалын үед илүү дэлгэрүүлж ярихаар болж байна. Баярцогт сайд гэхэд 150 ортой хүүхдийн төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн эмнэлгийг Кувейтийн төрийн сангийн буцалтгүй тусламжаар бариулах тухай асуудлыг ярьж байгаа. Энэ бүгд Яармагт байрлана. Угаас цаашид Яармаг Улаанбаатарын гол төвлөрсөн цэг болж байгаа. Тэнд ахмадуудад зориулсан эмнэлэг ч баригдана.

-Тэгвэл ойрд нийслэлийн дүүрэг, хот дотор шинээр баригдах эмнэлгүүдийн тухай ярихгүй юу?
-Баянгол дүүрэгт Эрүүл мэндийн төв барьж байна. Энэ бол Баянгол дүүргийн маш том бүтээн байгуулалтын нэг. Энэ ажлуудад гишүүд ч өөрсдөө санаачлага гарган ажиллаж байна. УИХ-ын гишүүн Тэмүүжин гэхэд Баянгол дүүрэгт 50 ортой хүүхдийн эмнэлгийг барьсан. Яагаад гэхээр, Баянгол дүүрэгт хүүхдийн эмнэлэг байгаагүй. Өнөөдрийг хүртэл Баянголын хүүхдийг Сонгинохайрхан дүүрэгт авч ирсэн шүү дээ. Цаашид бид Улаанбаатар хотын эмнэлгүүдийн бүтцийг өөрчлөх тухай асуудлыг ярина. Азийн хөгжлийн банкнаас 14 сая ам.долларын буцалтгүй тусламж авсан. Тэр буцалтгүй тусламжийг Улаанбаатар хотын нэгдсэн эмнэлгүүдийг боловсронгуй болгоход зориулж авсан байгаа. Тэгэхээр бид бүх дүүргийн эмнэлгүүдийг нэгдсэн эмнэлэг, тэр тусмаа загвар эмнэлэг болгох төслүүдийг боловсруулна. Сонгинохайрхан дүүргийн нэгдсэн эмнэлгийг загвар эмнэлгийн дагуу 14 сая ам.долларт багтааж өргөтгөн шинэчилнэ.

Улаанбаатар хотын нэгдсэн эмнэлгийнхэн эмзэглэхгүй байх. Саяхан батлагдсан Эрүүл мэндийн тухай хуулиар бол нийслэл дэх бүх нэгдсэн эмнэлгүүд хүчингүй болчихож байгаа юм. Гол нь стандартад нийцэхгүй болохоор тэр.

-Эрүүл мэндийн шинэчилсэн хуулинд чухам юу гэж заасныг тодруулахгүй юу?
-Шинэчилсэн хуулиар долоогоос дээш төрлийн мэргэжлийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг эмнэлгийг нэгдсэн эмнэлэг гэнэ гээд хуульчилсан. Аймгийн эмнэлгүүд дотроо төрөх, гэмтэл, мэс засал гээд бүх юмтай. Гэтэл манай Улаанбаатар хотын аль ч нэгдсэн эмнэлэг мэс засал, гэмтлийн тасаггүй. Стандартад нийцүүлэхийн тулд тодорхой хөрөнгийг нь гаргаж байгаа.

-Энэ нь ямар ач холбогдолтой гэж?
-Дүүргийн эмнэлгүүдийг шинэчилж зохион байгуулах нь нийслэлийн иргэдийн эрүүл мэндэд тусламж, чанартай үйлчилгээ үзүүлэх, хүртээмжтэй болгоход чухал үүрэг гүйцэтгэх юм. Үүний тулд Багануурыг Улаанбаатартай, Багахангайг Баянгол дүүрэгтэй адилхан авч үзэх ёстой гэсэн зарчмыг эрүүл мэндийн яам барьж байгаа бид гурван хоногийн өмнө эмнэлгийн хөгжлийн хувилбараар зөвлөх уулзалтыг хийсэн. Уулзалтад би өөрийн байр сууриа хэлсэн. Нөгөө талаар Улаанбаатар хотын яаралтай түргэн тусламж үйлчилгээ үнэхээр хоцорч байна. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын стандарт 5-8 минут байдаг. Гэтэл манайх дундаж нь 20 минут гэж байгаа болохоос замын түгжрэл энэ тэрийг тооцвол хамгийн хурдан нь хоёр цаг болж очдог.

Энэ хүрээнд Баянзүрх дүүрэгт түргэн тусламжийн салбар байгуулсан. Одоо Сонгинохайрхан дүүрэгт барилгыг нь барьж дуусаад ашиглалтад оруулах гэж байна. Цаашид бүх дүүргийг түргэний машинтай болгоно. Ер нь яаралтай түргэн тусламжийг дүүргийн нэгдсэн эмнэлэгт өгөх шаардлагатай байгаа юм. Энэ нь зарчмын хувьд хариуцлагаа дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг хүлээх ёстой гэсэн үг л дээ. Ийм бүтцийн өөрчлөлтийг Улаанбаатар хотын нэгдсэн эмнэлгүүд болон нэгдсэн эмнэлгийн салбаруудад хийнэ.

-Монголд хавдрын өвчлөл өндөр түвшинд хүрээд байгаа. Энэ талаар ямар арга хэмжээ авах вэ?
-Хавдрын өвчлөл Монголд маш өндөр байгаа. Хавдар дотроо элэгний хавдар 40 хувийг эзэлдэг. Мөн ходоод, уушиг, хөхний гээд хавдрын өвчлөл өндөр түвшинд байна. Хавдрын өвчлөлийг бууруулахын тулд эмчилгээ, оношилгоо маш зөв хийгддэг байх хэрэгтэй байгаа юм. Хавдар судлалын үндэсний төвийг орчин үеийн хавдар судлалын эмнэлэг болгох гэж байна. Жишээлбэл, энэ жилийн төсөв дээр гурван тэрбум төгрөг суулгасан.

-Энэ жил Монгол эмч нар солонгос эмч нартай хамтарч элэг шилжүүлэн суулгах мэс заслыг эх орондоо хийсэн. Цаашид энэ мэт Монголд хийгдэх шинэ төрлийн хагалгаануудын талаар ярихгүй юу?
-Монгол Улсын анагаах ухаан өндөр түвшинд хөгжиж байна. Улсын Клиникийн төв эмнэлэг, Солонгосын "АСАН" эмнэлэгтэй хамтраад элэг шилжүүлэн суулгах мэс заслыг гурван хүнд амжилттай хийсэн. Өвчтөнүүдийн биеийн байдал сайн байгаа. Элэг шилжүүлэн суулгах хагалгаа нь Монголын анагаах ухааныг өндөрт өргөж байгаа нэг асуудал болоод байгаа. Монгол эмч нар өмнө нь бөөр шилжүүлэн суулгаж байсан. Харин ирэх жил яс, чөмөг шилжүүлэн суулгах мэс засал хийнэ.

-Эрүүл мэндийн салбарын төсөв, хөрөнгө жил ирэх тусам нэмэгдэж батлагдаж байгааг та хэллээ. Гол нь тодорхой ахиц, үр дүн гарч байна уу?
-Эрүүл мэндийн салбарт хөндлөнгийн хүчин зүйлүүд маш их сэтгэл зовоож байна. Бид төсөв, хөрөнгөө нэмэгдүүлээд л байдаг. Гэтэл нэг хэсэг нь тэнд очоод архи угаад хордлоо л гэдэг, энд утаанд уушиг нь цоорлоо, тархины гэмтэл авлаа л гэх юм. Эдгээр нь нэг талаасаа Улаанбаатар хотын хөрс, агаар, орчны бохирдолтой холбоотой. Орчны эрүүл мэндийн тухай асуудал Улаанбаатарт маш хүнд байгаа. Энэ тухай ярилтгүй. Улаанбаатарыг тойроод бүхэлдээ жорлон. Тэр дунд гэр хорооллынхон, амьдардаг. Тэгэхээр чинь халдварт өвчин гаралгүй яах юм бэ. Тийм учраас өнөөдөр гадаа жорлонгүй болгох, сургууль, цэцэрлэгүүдийг гар угаадаг халуун, хүйтэн устай болгох хэрэгтэй байна шүү дээ.

Жишээ нь өнөөдөр үдийн хоолоо идэх гэж байгаа хүн гараа угаахгүйгээр хоол идэж болохгүй биз дээ. Тиймээс өндөр шаардлага тавиад байгаа.

Агаарын бохирдлыг стандартаар нь аваад үзэх юм бол манайх юун тэр стандарт вэ. Байх ёстой хэмжээнээс хэд дахин өндөр үзүүлэлттэй явж байгаа. Газрын хөрснөөс дээшээ нэг метрийн түвшинд хар тугалга, хүнд элементүүд маш их байж байдаг. Гэтэл тэр дотор өнөө хүүхдүүд чинь гүйж явна шүү дээ. Тиймээс өвөл болохоор хүүхдүүд ханиад, томуу гээд янз бүрийн өвчнөөс салдаггүй. Тэр хэрээр өвчилсөн хүүхэд эмнэлэгт багталцахгүй, шалан дээр хүртэл хэвтэж байна. Ямар сайндаа аргаа барахдаа гадуур явахдаа ядаж 0-4 настай хүүхдээ битгий хөтөлж яв, аль болох тэвэрч яв гэх вэ дээ. Үүнийг дэлхий хэдийнэ баталчихсан.

-Жил ирэх тусам шинэ төрлийн вирүс илэрч байгаа нь дэлхийн эрүүл мэндийн салбарыг түгшээх болсон. Харин та Эрүүл мэндийн сайдын хувьд энэ тал дээр хэр санаа тавьж байна даа?
-Монгол Улсад ХӨСҮТ-д дэлхийн III зэрэглэлийн био лабораторийг байгуулах тухай асуудал хамгийн эмзэг байна. Одоо янз бүрийн шинэ вирүс илэрлээ гэхэд Монголдоо тогтоож, шинжилгээ хийх юмгүй байна гэдэг хамгийн аюултай. Бид чинь Н1Н2-ын үед Япон, Солонгос руу шинжилгээ явуулж эцсийн хариугаа авдаг байлаа. Тиймээс Био III зэргийн лабораторийг байгуулах зураг төслийг олон улсын түвшинд зарласан. Ингээд Америкийн компани зураг төслийг хийж байгаа.

Ер нь эмнэлгийн барилга, байшин шал ондоо байх ёстой байхгүй юу. Манайхан л орос ах нарын зургийг харж барьсаар байгаад дасчихсан. Эмч, сувилагчдад ногдох өрөө нь бага. Гадна талдаа байж байгаа хүлээх талбай нь том, тохьтой байх ёстой юм билээ л дээ. Тэгж байж л эмнэлгээр үйлчлүүлэгсэд бухимдаж өвчнөө сэдрээхгүй, тайван байж л эмчлүүлдэг байгаа юм.

Ч.Анна

niislel times

С.Ламбаа: Ямар сайндаа 0-4 настай хүүхдээ гадуур авч явахдаа битгий хөтөл, тэвэрч яв гэх вэ дээ
Tweet
Bolod.mn