Хавар ирлээ. Хүмүүс хөнгөн нимгэн хувцсандаа орж, өдөртөө нэмэх хэм хүрсэн нь аргагүй л урин цаг ирснийг илтгэнэ. Энд гоёж гангалах тухай ярих гэсэнгүй. Харин хавар болохоор хамгийн их асуудал дагуулдаг мөнөөх хог гээчийг хөндөхөөр шийдлээ.

Хавар гэдэг үгтэй хамт явдаг хоршоо үг бол "хавсарга салхи". Ялангуяа гэр хороололд бүр илүү мэдрэгдэж байна. Нийслэлийн иргэдээс cap бүр хогны 2500 төгрөг хураадаг. Өнгөрсөн жилээс эхлэн гэр хорооллын иргэдийн хогны мөнгийг цахилгааны төлбөр дээр нэмж авдаг болсон. Гэтэл гэр хорооллын гуу жалга, гудамж талбайд цугларсан хур хог арилахгүй байгаад иргэд бухимдалтай байна.

Учир нь мөнгөө цаг тухайд нь авдаг хэдий ч түүн шигээ хогоо ч гэсэн cap бүр ирж ачихгүй байгаад байнга шүүмжлэлтэй ханддаг. Уг нь иргэдээс cap бүр хураасан мөнөөх мөнгө нь эргээд цэвэр цэмцгэр, хоггүй байх тэр ажилд л зарцуулагдмаар юм. Гэтэл үгүй бололтой. Захирагчийн ажлын албанаас хувийн хэвшлийнхнийг дэмжих бодлого барьдаг ч дүүрэг, хороодын Засаг дарга нар харин дундаас нь өөр зүйлд зарцуулдаг нь илэрч байна.

        Хотын хогийг хувиараа тээвэрлэгчдэд улсаас төсөвлөн олгодог мөнгийг дүүрэг, хороодын дарга нар дундаас нь олгохгүй, хувьдаа завшиж байна хэмээн тэд хэвлэлээр нэг гомдоллоод авсан. Уг нь тэд одоо хурааж байгаа 2500 төгрөгийг гэр хорооллын нэг өрхөөс 1900 төгрөг, орон сууцны нэг өрхөөс 980 төгрөг хураахад л нийслэлийг хур хогноос салах боломжтой гэв.

Улаанбаатар хотод хогны бодлого гэж алга. Ер нь аль ч салбарт энэ бодлого алдагдсан гэхэд буруудахгүй байх. Өнөөдрийг хүртэл хогны талаар ганц ч оновчтой бодлого явуулж байгаагүйг гудамжинд хөглөрөх хог хаягдал, түүнийг булаацалдан бие биенийхээ мууг дэлгэх хүмүүсийн төрхөөс харж болно. Манайх ямар нэг оновчтой бодлого биш данхайсан бүтэцтэй хэлтэс, алба байгуулах дуртай.

Үүний нэг жишээ нь хог хаягдлын үйлчилгээний сан. Жинхэнэ мөнгө угаадаг машин энэ байгууллага байсныг Нийслэлийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын төлөөлөгчид харж, булхайг нь дэлгэж, зарим нэгнийнх нь үйл ажиллагааг хаасан.

Хогны машинд зарцуулсан 1.8 тэрбум салхинд хийсэв

       Энэ нь үнэний ортой боллоо. Тодруулбал, cap шинийн өмнө нийслэлийн хог цэвэрлэгээнд 1.7 тэрбумыг төсөвлөжээ. Гэтэл бүх нийтийг цэвэрлэгээнд уриалсан мөнөөх ажил тийм ч үр дүнтэй болж чадаагүй. Мөн Сонгинохайрхан дүүрэг Цагаан сарын өмнө хур хогноосоо салахын тулд 135 сая төгрөгийг төсөвлөсөн. Гэтэл энэ мөнгөөр cap шинийн өмнө хог тээвэрлэхгүй, ирэх дөрөвдүгээр сард тээвэрлэхээр болсон.

Одоо хэлсэндээ хүрч хогноосоо салах байлгүй дээ. Энэ мэтчилэн зориулагдах ёстой юмандаа бус өөр зүйлд хогны мөнгө "хийсч" байна. Ийм учраас хог тээвэрлэлт хийдэг хувийн компаниуд хаалгаа барихад хүрчээ. Үүнээс гадна Улаанбаатар хотын төсвөөс арав гаруй тэрбум төгрөг гаргаж нэг бүр нь 90 сая төгрөгийн үнэтэй машин оруулж ирэх гэж байгаа тухай мэдээлэл дуулдлаа.

Гэтэл 2009 оны долдугаар сард Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангаас дүүргүүдийн тохижилт үйлчилгээний компаниудад хог ачигч машин худалдан авч байлаа. Тодруулбал, Хятад улсаас 72 ширхэг автомашиныг төсвөөс есөн тэрбум төгрөг гарган авсан байдаг. Гэтэл одоо эдгээр машинуудын ихэнх нь эвдэрч, зарим нь энд тэнд төмрийн хог болоод хэвтэж байгаатай ч таарлаа.

Төсвийн мөнгийг хайр найргүй үрж, жилийн насгүй "тоглоомон машин" худалдан авч өгсөн нь хэрээс хэтэрсэн зүйл. Уг нь хотын удирдлагууд тухайн үед уг машинуудыг нэлээд сүр дуулиантай хүлээлгэн өгснийг санаж байгаа байх. Төв цэнгэлдэх хүрээлэнд эдгээр машинуудыг жагсаачихсан. Тайзан дээр цагаан бээлий өмссөн хотын удирдлагууд нэг нэгээрээ үг хэлж, дүүргүүдийн тохижилт үйлчилгээний компаниуд энэ насандаа эдэлж дуусахгүй, сайн тоног төхөөрөмжтэй боллоо, энэ бидний хийсэн ажлын үр дүн хэмээн "шоудаад" л.

Гэтэл эдгээр машинууд Төв цэнгэлдэх хүрээлэнгээс дөнгөж хөдлөөд замдаа эхнээсээ эвдэрч тараа таниулсан. Түүгээр ч зогсохгүй cap явахгүй дугуйнууд нь хагарч, бүх эд анги нь эвдрээд эхэлсэн байна. Уг нь шинэ машин дор хаяж хоёр гурван жилдээ л засвар шаарддаггүй гэх. Харин Хятадаас өндөр өртгөөр авсан эдгээр машинууд нь cap ч хүрэхгүй, эхнээсээ эвдэрч, зарим нь огт асахгүй байсаар бараг эртний эдлэлийн үзүүлэн болтлоо дүүргүүдийн Тохижилт үйлчилгээний хашаанд "хэвтэнэ".

Ядаж байхад сэлбэг материал нь Монголд битгий хэл Хятадад ч олддоггүй гэнэ. Учрыг тодруулбал, машиныг үйлдвэрлэсэн компани улсынх биш үйл ажиллагаа нь зогсчихсон хувийн нэг жижиг үйлдвэр гэнэ. Ёстой нөгөө "дугуй, дугуйгаа олно" гээчийн үлгэр энэ буюу.

Уг машинуудыг оруулж ирсэн "Моннис" компанийн ажилчид өөрсдөө сэлбэг материалыг нь олж чадахгүй байгаагаа Тохижилт үйлчилгээний компаниудад учирласан байх юм. Хятадын ямар ч үйлдвэрт эдгээр машины сэлбэг материал байхгүй байна гэжээ. Гэрээнд зааснаар жилийн баталгаат хугацаанд эвдрэл гарвал "Моннис" компани хариуцаж хохиролгүй болгох ёстой юм байна.

Харамсалтай нь тус компанийн ажиллагсад иймэрхүү шалтаг зовлон тоочоод алга болцгоосон байх юм. Энэ үл бүтэх байдлын цаана улсын төсвийн мөнгийг идсэн хэсэг бүлэг хүмүүс нуугдаж байгаа нь лавтай. Хятадын дампуурах шахсан үйлдвэрээс хямд үнэтэй хуурамч машин оруулж ирчихээд үүнийгээ олон тэрбум төгрөгөөр авсан гэж ярьж, цаагуураа мөнгө угаасан байх магадлалтай.

Чингэлтэй дүүргийн тохижилт үйлчилгээний компанид нийтдээ 15 тэрэг ирснээс 12 нь тэвштэй тэрэг, гурав нь шахдаг машин. Хоёр шахдаг тэрэг нь ирсэн өдрөөсөө хойш ажилд гараагүй эвдэрсэн гэнэ. Цэнхэр тэргүүд нь ч гэсэн нэг өдөр яваад л дугуй нь хагарч, аккумлятор нь суусан. Энэ талаар "Моннис" компанид хэлэхэд хоёр өвөр монгол хүн ирээд баахан зураг авч байгаад явсан.

Тэгээд эргэж ирээгүй, нэг ч удаа сэлбэг, материал өгч засварлаагүй. Өөрөөр хэлбэл, өчнөөн хөрөнгөөр авчирсан эдгээр машинууд эвдэрчихээд байхад эргээд хариуцах эзэн нь олдохгүй, хариуцлага хүлээлгэх хүн байхгүй байна. Сэлбэг нь ч маш өндөр үнэтэй. "Моннис" компанид сэлбэг захиалахаар зах зээлийн ханшаас хоёр, гурав дахин өндөр үнэ хэлчихээд авчирч өгдөггүй.

Зургаан тэрэгний аккумлятор ажилд гараад 15 хоноод эвдэрсэн гэхээр ямар машин өгсөн нь харагдаж байгаа байх" гэсэн юм. Нэгэнт бидэнд үнэгүй өгсөн юм чинь ийм байна, тийм байна гээд асуудал ярих хэцүү байдаг хэмээн зарим ТҮК-ийнхэн учирлаж байв. Бодохнээ тэднийг бас дарамталдаг бололтой.

Дахиад арав гаруй тэрбумаар хогны машин авна

      Муу машин худалдан авч байгаа эхний асуудлаа шийдээгүй байж, ахин 10 гаруй тэрбум төгрөгийн өртөгтэй 163 авто машин авах гэнэ. Гэвч хаанаас хэн, хэдэн жилийн настай машин оруулж ирэх гэж байгаа нь тодорхойгүй. Сураг дуулахнээ Солонгосоос оруулж ирэх гэж байгаа юм байх. Тодруулах санаатай очсон боловч одоогоор мэдэх хүн нь алга, ямартаа ч тендер нь зарлагдах гэж байгаа гэсэн хариулттай л хоцорлоо. Үүнд хяналт тавьж байгаа албаныхан гэж байна уу.

Төсвийн мөнгийг чанаргүй бараа бүтээгдэхүүнд зарж, гарын салаагаараа урсгаад байхад Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар болоод хууль шүүхийн байгууллагууд үл тооно. Татвар төлөгчдийн 1.8 тэрбум орчим төгрөгийг хэнд ч хэрэггүй төмөр болгож хувиргасныг төрийн хяналт шалгалтын байгууллагууд жижиг гэж голохгүй хотын хогны асуудлыг тойрсон машин, мөнгө хураалтыг шалгаад үзэхэд нэг буруутахгүй болов уу.

П.Дөлгөөн