Сая гаруй хүн амтай нийслэл хотод Хятад, Солонгос эзэнтэй, нэр хаягтай зоогийн газрууд хаа сайгүй тааралддаг. Манайхан ч аливаа баяр ёслолоор гэр бүл, ахан дүүс, албан байгууллагаараа цуглаж, эдгээр газарт хэдэн бор төгрөгөө үрдэг гаж үзэгдэл газар авах шинжтэй боллоо. Гэтэл бидний дурлаад байгаа зоогийн газрууд ямаршуухан дүр зурагтай, хэр баталгаатай хоол хүнсээр үйлчилдэг билээ. Мэргэжлийн хяналтын газрын шалгалт хятад, солонгос хоолноос өт, жоом хорхой илэрч, ялзарч муудсан байцаатай хоол, нохойн махаар хоол хийж үйлчилж байсан зоогийн газруудыг илрүүлсэн байдаг.

Нийслэлд нийтийн хоолны үйлчилгээ эрхлэн явуулдаг 3000 орчим аж ахуйн нэгж, албан байгууллага бий. Товчхондоо 120 гаруй улс үндэстний хоолны газар бий гэсэн үг. Жил бүрийн шалгалтаар их, бага хэмжээгээр зөрчил байнга л илэрдэг аж. Эдгээрээс Хятад, Солонгос зоогийн газрууд наад захын эрүүл ахуй, технологийн шаардлагыг хангадаггүй байна. Гадаад эзэнтэй буюу гадны хөрөнгө оруулалттай зоогийн газрууд хоол хүнсээ бохир орчинд бэлддэгээс гадна гарал үүслийн шинжилгээгүй амтлагч, ногоог ихээр хэрэглэдэг.

Түүнчлэн урьдчилан бэлдэж болгосон мах, салат, далайн гаралтай бүтээгдэхүүнийг зориулалтын хөргүүр, агуулахад хадгалаагүйгээс хорхой шавж үржих нөхцөл бүрддэг байна. Тухайлбал, Хятад улсын иргэн Ван Жин Вин гэгч эрүүл мэндэд хортой дүпүүг гар аргаар үйлдвэрлэн томоохон зоогийн газар, худалдааны төвүүдэд зарж байсныг Сүхбаатар дүүргийн Цагдаагийн хэлтэс илрүүлж, Мэргэжлийн хяналтынханд шилжүүлж байсан удаатай.

Мөн Хятад улсын иргэн үхрийн гүзээг юу нь үл мэдэгдэх химийн бодисоор бордож, зумлан хоол хүнс бэлтгэж байсан ба нутаг нэгтнүүдийнхээ зоогийн газар, Нарантуул, Барс зэрэг худалдааны төвүүдэд гүзээ нийлүүлдэг байсан нь илчлэгдсэн. Хятад зоогийн газрууд иймэрхүү маягаар хоолныхоо хачир, жорыг бэлддэг гэнэ. Түүнчлэн "Чунга чиб" солонгос хоолны газрын солонгос эзэн монгол үйлчлүүлэгчийнхээ хоолонд шүлсээ хийдэг гэсэн гомдол мэдээллийг зуны амралтаараа тэднийд ажиллаж байсан нэгэн оюутан гаргаж шалгалт хийсэн хэдий ч хангалттай нотолгоо олдоогүй тухай дуулддаг.

Зүүн дөрвөн замд үйл ажиллагаагаа явуулдаг "Ян Ши Дө" зоогийн газрын хоолноос өт гарч тухайн үедээ шуугиан тарьж байсан. Эргээд сурвалжлахад ямар арга хэмжээ авсан нь "нууц" үлдэж, сануулга торгууль төдийхнөөр өнгөрсөн бололтой төд удалгүй чимээ намжсан. "Ханамаса" зоогийн газраас жоом гарч, "Бээжин нугас" нохойн махаар үйлчилж байсан гээд дурдаад байвал олон жишээ баримт бий. "Кореэ хаус" солонгос зоогийн газар ариун цэвэр, эрүүл ахуйн шаардлага хангахгүй нөхцөлд хоол үйлдвэрлэж байгаа талаар иргэнээс ирүүлсэн гомдлын дагуу Сүхбаатар дүүргийн Мэргэжлийн хяналтын хэлтэс шалгалт хийж байсан.

Шалгалтын явцад хоод үйдвэрлэлийн өрөөний ариун цэвэр эрүүл ахуйн дэглэм хангалтгүй, хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүнийг дүгнэлт, падаангүй хэрэглэдэг, хоолны сав суулга нь элэгдэж муудсан болон хоолны дээжийг зааврын дагуу, тогтмол авч тэмдэглэл хөтөлж хэвшээгүй зөрчил мөн нийтийн хоолны чиглэлээр ажилладаг хоолны газруудын түгээмэл гаргадаг зөрчил болох ажилчдыг эрүүл мэндийн үзлэг шинжилгээнд орсны дараа ажилд авдаггүй болон хоол бэлтгэдэг вандан тавиурыг технологийн дагуу байрлуулдаггүй зэрэг зөрчлүүд илэрч байсан.

Иймээс тус газрын үйл ажиллагааг улсын байцаагчийн дүгнэлттэй хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүнийг хоол үйлдвэрлэлд хэрэглэж хэвших, хоолны дээж тогтмол авч, эрүүл мэндийн үзлэг шинжилгээнд орсон хүнийг ажилд авах, тоног төхөөрөмж, вандан тавиурыг технологийн дагуу байрлуулах зэрэг шаардлагыг тавьж, зөрчлийг арилгуулахаар түр хугацаанд зогсоож байсан билээ. Түүнчлэн Солонго нэртэй солонгос үндэсний хоолны газар ч мөн л ялгаагүй эрүүл ахуйн шаардлага хангахгүй газарт хоол бэлтгэж байгаа нь шалгалтаар илэрч хэсэг хугацаандаа хаалгаа барьж байгаад нээсэн.

Энэ мэтээр энд тэндхийн хоолны газрын элдэв бохир заваан байдлыг илрүүлэн зөрчил тоочоод байвал тоогоо алдахаар байна. Шалгалтынхан яах вэ, эхний ээлжинд арга зүйн зөвлөгөө, сануулга өгч, мөнгөн торгууль тавьдаг. Ингээд нэмэргүй бол үйл ажиллагааг нь түр хугацаанд зогсоох, бүр мөсөн хаах арга хэмжээ авдаг аж. Ер нь хятад, солонгос гэлтгүй бүхий л хоолны газрууд ажилчдаа эрүүл мэндийн шинжилгээнд хамруулдаггүй талаар уулзсан албаны хүмүүс хэлж байлаа.

Сайд дарга нарын хүлээн авалтанд үйлчилж байгаа үйлчилгээний ажилчдаас цагаан хорхой, хумс, шүлс, үсний гээд төрөл бүрийн шинжилгээг сард хоёр удаа авдаг. Гэтэл ард иргэдэд үйлчилж байгаа нийтийн хоолны хүмүүсийг зургаан сард хоёр удаа шинжилгээнд оруулдаг байна. Дарга сайд нарын эрүүл мэнд, аюулгүй байдал чухал, харин ард иргэдийнх хамаагүй бололтой. Барууны орондхоол хүнсний асуудлыг төрийн бодлогын хэмжээнд авч үздэг бөгөөд ОХУ, ХБНГУ-д улс үндэстний хоолны газар ажиллуулах эрхийг байнгын оршин суух визтэй иргэдэд өгдөг.

Манай улсын хувьд гадаадын иргэн энэ эрхийг авахад тун хялбар. Үдийн хоол идэх зуураа яриад л авчихна. Мэргэжлийн хяналтын байгууллагын ажлын байрны дүгнэлтийг үндэслэн нийслэлийн Захирагчийн Ажлын Алба архи, пиво худалдах эрхийг өгдөг аж. Манайд нийтийн хоолны хууль гэж нарийн заасан юм байдаггүй. Энэ төрлийн санал гомдол, зөрчлийг "Хүнсний тухай" хууль, "Төрийн хяналт, шалгалтын тухай" хуулийн дагуу шийдэж, арга хэмжээ авдаг.
Хачирхалтай нь эдгээр хуулинд торгуулийн хэмжээ нь иргэнийг 15000-30000, албан тушаалтан 20000-40000, аж ахуй нэгж 150000-200000 төгрөгийн торгууль төлөх заалт бий. Хэдэн саяын орлоготой томчуулдэнэторгууль юуч биш. Естой л инээд нь хүрч, Монголын хуулийг элэглэдэг биз. Халаас хоосон харийнхан Монголд гуяа ганзагалж ирчихээд, ганц хоёрхон жилийн дотор хөлжиж, энд тэнд салбар нээн өргөжиж толгой цохих баяны тоонд ордог нь худлаа биш.

Нийтийн хоолны газар ажиллуулах гадаад иргэдэд тавих шаардлагыг өндөрсгөж, төрийн захиргааны байгууллагуудтай хамтран, үндэсний аюулгүй байдлыг төрийн бодлогын хэмжээнд авч үзэх цаг нь иржээ.

Бидний аюулгүй байдал 200 мянган төгрөгний үнэтэй

Хятад солонгос хоолны газраас өт жоом гарч, нян мөнгөн ус илрэх үед бид дээр дооргүй "Хүнсний аюулгүй байдал хэрээс хэтэрлээ" гэж ярьж бас бичдэг. Харин цаад гэм буруутан нь хэрхэн хариуцлага хүлээж, ямар торгууль төлдгийг мэддэг хүн ховор. Хүнсний тухай хуулинд энэ төрөлд хамрагдах зөрчил дутагдалд дээд тал нь 200 мянган төгрөгөөр торгох заалт бий. Энэ мөнгөн торгууль хэдэн сая, тэрбумаар нь ашиг орлого олдог баячуудад юу ч биш нь мэдээж.

Мэргэжлийн хяналтынхан нэг удаагийн шалгалтаар хэдэн бүтээгдэхүүнээс дээж авахад нянгийн бохирдол байх хэмжээнээсээ хэд дахин их гарч, юу болох нь тодорхойгүй түүхий эд, материалаар хачир, салат бэлтгэж, бохир заваан орчинд үйл ажиллагаа явуулснаас хорхой шавж үржих нөхцөл бүрдсэн зэрэг зөрчил илэрдэг. Тэглээ ч энэ бүх дутагдал арилдаг ч үгүй, багасдаг ч үгүй. Жил болгон бөөн бөөн хүн хордож няналт шалгалтын нэг хэвэнд цутгасан мэт ижилхэн.
Мэргэжлийн хяналтынхан арга зүйн зөвлөгөө өгнө, торгууль тавина, түр хугацаанд үйл ажиллагааг нь зогсооно. Тэгээд нам жим. Энэ нь мөнөөх л хэдэн төгрөгөөр торгуулиад өнгөрдөг хариуцлагын тогтолцоо манайд хэвээр байгаагийн гай энэ. Солонгост тодорхой эзэмшсэн мэргэжилгүй, лааз өшиглөж явсан нэг нөхөр манайд ирээд "мэргэжлийн тогооч", болж доллараар цалинждаг болсон талаар солонгос зоогийн газрын бэлтгэгч ярьж байсан. Мөн найз нөхөд нь гээд өч төчнөөн солонгос нөхдүүд гутал, хувцастайгаа гал тогоогоор эргэлдэж, хоол унд хийж иддэг.

Шаардлага тавьсан Монгол тогоочийг элдвээр загнаж хараадаг байна. Энэ мэт гадаад иргэд эх оронд минь ирчихээд эзэн нь юм шиг аашилж, баталгаагүй хоол хүнсээр бидэнд үйлчилж эцэст нь хэрэг мандвал торгуулийн цөөн хэдэн төгрөг төлөөд л нутаг буцна.

Хойноос ирээд хот минийх, хотонд ороод хонь минийх гэгчээр Монгол үйлчлүүлэгчийн ходоодыг хогийн савнаас дор үзэх этгээдүүд манай цоорхой хуулинд цочрохоо больжээ. Монголын хөрсөнд нь хор, хүйсэнд өт цадах дотор хүний андгай үг байдаг гэсэн эртний үгийг Монгол хүн бүр мартаж үл болно. Хордсон, хохирсон үедээ л ярьж бичих бус үргэлж хөндөж, сэрэмжлүүлж байх учиртай хурц асуудал бол яахын аргагүй хүнсний аюулгүй байдал.

Удаа дараа зөрчил гаргаж чанарын шаардлага хангахгүй газруудыг манай, танай гэхгүйгээр хэнлэл мэдээллээр зарлаж, олон нийтэд сайтар сэрэмжлүүлж байх ёстой. Энэ тал дээр мэргэжлийн байгууллага ил тод ажиллаж, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд үнэн бодит мэдээ, мэдээллийг олон нийтэд хүргэх, энэ хэрээр иргэдийн оролцоо, идэвх сэргэж, чанарыг эрхэмлэсэн нийтийн хоолны газраар үйлчлүүлцгээе гэх уриалмаар байна. Бидний амь нас, эрүүл мэнд 200 мянган төгрөгөөр үнэлэгдч ёсгүй. Хэнд ч цочрол өгөхөө байсан эв торгуулийг өөрчлөх цаг нь болчихож .

Монгол үндэсний зоогоо аваръя

Нийтийн хоолны салбарт монгол үндэсний хоолтой, нэр хаягтай зоогийн газар үгүйлэгдэж байна. Өт хорхой, ялаа жоомоор хоолоо амталж, хачирладаг энэ олон газрыг цөөлж, Монгол үндэсний уламжлалт хоолны газраа өөд нь татъя. Манайхны хошуураад байдаг солонгос, хятад зоогийн газар дэлхийн шилдэг зоогийн газруудын жагсаалтын 30, 40 дүгээр байранд байдаг хэмээн мэргэжилтнүүд ярьдаг. Энэ жагсаалтыг Испани, Англи, Франц, АНУ, Австрали зэрэг улсын зоогийн газрууд тэргүүлдэг аж.

Зөвхөн гадаадын гэлтгүй манай хоолны газрууд ч мөн адил шаарддага хангадаггүй, шалгалтаар "но" илэрдэг нь үнэн л дээ. Гэхдээ дотор арзайлгам өт хорхойтой хоол идэж, юу нь мэдэгдэхгүй бүтээгдэхүүнээр амталсан хачранд хордож байснаас өөрсдийнхөө хоолны газруудын болохгүй бүтэхгүй байгааг шүүмжилж, шинэчилж, аваръя.

Ядаж л хэдэн бор төгрөгөө гадагшаа урсгахгүй, хаана хаанаа ашигтай биш гэж үү. Тэгээд ч дотоодын компаниуддаа өсч томрох боломжийг олгоно шүү дээ. Бид үндэснийхээ хоолны газруудаар үйлчлүүлбэл тэдгээрийн үйлчилгээний чанар сайжирч, Монгол хүн л элэг нэгтэндээ сэтгэл гаргаж халуун дотноор үйлчлэх нь гарцаагүй. Айлын гэрт зочноор ирчихээд эзэн нь юм шйг даварсан харийнхныг хөлжүүлж, тэдний бэлийг зузаатгахаа больё.

Удаа дараа зөрчил гаргаад торгуулийн хэдэн төгрөгөөр нүүр тахалдаг хятад, солонгос зоогийн газрын "босс"-уудын чанаргүй хоолны газрыг цөөлье. Зөвхөн чанарыг эрхэмлэж, усыг нь уувал ёсыг нь дагаж чаддаг арван хуруунд багтахаар хэдэн газрууд нь л үлдэг. Монгол хүн монголчуудынхаа эрхэлж байгаа зоогийн газруудаар үйлчлүүлж, эх орондоо хөрөнгө оруулж яагаад болохгүй гэж. Дэлхийн талыг эзэлж явсан агуу түүхт Монгол үндэстний уламжлалт хоолны газар хуруу дарам цөөн байгаа нь даанч харамсалтай.

"Их монгол", "Модерн номадс", "Баян монгол", "Эртний нутаг", "Хөх нуруут" гээд хуруу дарам цөөн л байдаг шүү дээ. Даяаршлалын эрин үед уламжлалт ёс, зан заншлаараа ялгарч байж л бид Монголоороо үлдэх учиртай. Үндэсний хоол гэдэг тухайн улсын соёлын гол үзүүлэлт. Тиймээс жинхэнэ монгол зоог, үндэсний хоолны газраа чанаржуулъя. Барууны оронд нийтийн хоолны тухай хуулийг нарийн зааж өгдөг төдийгүй төрийн боддогын хэмжээнд авч үздэг юм байна лээ.

Хуулиа шинэчилж, нийтийн хоолны салбарын хяналтыг сайжруулахгүй бол харийнхан хөлжсөөр, харин Монгол хүн эх орондоо хоолонд хордож талийсаар дуусах нь байна.

Б.Анар
Эх сурвалж: "Улаанбаатар таймс"

Хоосон голдуу харийнхныг эх орондоо хөгжүүлсээр байх уу, Монголчуудаа
Tweet
Bolod.mn