-Миний оюутан нас их завгүй өнгөрсөн. Яагаад гэвэл оюутан байхдаа би хоёр гурван янзын ажил хийгээд хажуугаар нь давхар сурч гурван их дээд сургууль төгссөн.Тийм ч учраас өөр өөр орчинд гурван өөр өөр найзтай байлаа.Оросын холбооны улсад сурч байхдаа гадаад оюутны дотуур байранд амьдардаг байсан учир олон орны соёлтой танилцаж олон янзын ааш араншинтай хүмүүстэй харилцаж миний оюутан нас өнгөрсөн гэж хэлж болно.

-Оюутан нас гэдэг бол хамгийн дурсамжтай цаг үе байдаг. Ер нь та оюутан байхдаа хэр дэггүй оюутан байв.

-Би оюутан байхдаа их л даруухан хүүхэд байсан даа.

-Арван жилийн өмнөх Мөнхбаатарыг одоогийн Мөнхбаатартай харьцуулаад үзвэл хувь хүн талаасаа хэр өөрчлөгдсөн гэж боддог вэ ?

-Арван жилийн өмнө би их дуулгавартай, ахмад үеэсээ их суралцдаг, чих зөөлөнтэй хүн байсан. Одоо бол би дүү нараа өндөр боловсролтой болгох тал дээр анхаардаг болсон. Тухайн үед сайн сур гэж хэлдэггүй байсан ч гэсэн цаагуураа ийм л шаардлага тавьдаг байсан. Энэ хоёр цаг үеийн ижил зүйл гэвэл арван жилийн өмнө би сурсаар л байсан одоо ч гэсэн сурсаар л байгаа. Харин ялгаатай тал гэвэл арван жилийн өмнө би зөвхөн сураад аваад л байсан бол одоо өөрийн сурч мэдсэн зүйлээ дүү нартаа зааж өгч байна.

-Таныг оюутан байхад 70,000 төгрөгийг өгч байсан бол та хэрхэн зарцуулах байсан бэ?

-Хэрвээ би 70 мянган төгрөг авч байсан бол их л баян оюутан байх байсан. Миний хамгийн анхны цалин арван хэдхэн мянган төгрөг. Энэ нь одоогийн 70 мянгатай харьцуулахад бага мөнгө шүү дээ. Тэр үедээ урамшаад л дахиад л ажилдаа явдаг байсан.Орост байхдаа шөнийн арван хоёр цагаас өглөөний зургаан цаг хүртэл ажиллаад мянган рубль буюу одоогийн рублийн ханшинд шилжүүлбэл дөчин таваас тавин мянган төгрөг авдаг байлаа. Нэг өдөрт л гэхдээ арван хоёроос зургаан цаг хүртэл хөл дээрээ зогсож байж шүү дээ.

Миний бодлоор бол оюутнууд далан мянган төгрөг авч байгаа нь маш буруу. Оюутнуудад өгч буй далан мянган төгрөгийг арай илүү өөр зүйлд ашигласан бол улс оронд маань хэрэгцээтэй байсан юм болов уу гэж боддог. Хэрвээ намайг оюутан байхад далан мянган төгрөг өгч байсан бол цуглуулаад, цуглуулсан мөнгөөрөө гадаадад сур ч хүрдэггүй юмаа гэхэд тэнд байгаа хүмүүс хэрхэн ажиллаж амьдар ч байгаа байдлыг үзээд өөртөө шинэ юм нээж олохын төлөө явах байсан байх .

-Мөнхбаатарын нүдээр өнөөгийн Монголын оюутан залуусыг дүгнээд үзвэл?

-Би энэ талаар ёстой мэдэхгүй шүү гэхдээ худлаа хэлээд яах вэ?/инээв/ 2005 оноос хойшхи оюутнуудыг сайн мэдэхгүй л байна. Ерөнхийд нь ажиглахад их л завтай болсон юм шиг санагддаг. Биднийг оюутан байхад нэг зүйлийн хит, мода болсон тэр зүйлийг сонирхоод нийтээрээ давамгайлааад идэвхтэй оролцдог байсан бол одоо оюутнуудын хувьд идэвхи нь суларсан юм шиг санагддаг.

Гэхдээ би Шинжлэх Ухаан Технологийн их сургуулийг хэлээгүй шүү. Шинжлэх Ухаан Технологийн Их сургуулийн хувьд бол АСК-д идэвхтэй сайн оролцдог Азаа ахлагчтай Дөк Алиуша гэх мэт мундаг оюутнууд бусад 36000 мянган оюутнууддаа үлгэр дууриал болж орж байгаа нь сайхан санагддаг. Гэхдээ оюутнууд нэг зүйлийн төлөө багааараа оролцдог нь багасчихсан...Хэсэг хэсэг бүлэг болчихсон нь анзаарагдсан. Гэхдээ яг нарийн ширийн зүйлийг нь сайн мэдэхгүй л байна. Яаж сурч байна, ямар нь мундаг болоод тэтгэлэг аваад гадагшаа явж байгаа, ямар нь төгсөөд мундаг ажилд орж байгааг мэдэхгүй ээ.

Гэхдээ би залуу зохион бүтээгч нэвтрүүлгийн зураг аваад шилдэг 31 оролцогчийнхоо гэрээр ороод явж байхдаа нэг зүйлийг ойлгож ухаарсан юм. Шилдэг 31-т шалгарсан маш хөдөлмөрч нэгэн хүү бий. Тэр хүү 5 жилийн өмнө орон нутгаас Улаанбаатарт орж ирээд мөнгөний боломжгүйгээс их сургуульд орж чадаагүй юм. Тэр хүүхдийн туйлын ганц зорилго мөрөөдөл ч гэж хэлж болохоор зүйл нь ШУТИС–ийн МИС-д сурах. Тэр хүүхэд аавтайгаа хоёулаа амьдардаг. Өөрийн гараар Гунгарваа “Монголоор бидний сайн мэдэх жааз”, цагаан сарын ширээний таваг, сийлбэр хийж олсон мөнгөөрөө бүтээлээ хийсэн юм. Тэгээд орой нь таксинд явна. Таксинд явсан бүх мөнгөөрөө энэ залуу зохион бүтээж буй бүтээлдээ оруулсан. Тэгээд би очиж энэ талаар ярилцлага авч байхдаа ар гэр нь тийм сайнгүйг мэдсэн юм. Гэхдээ тэр хүүхэд зөвхөн нэг гунгарваанийг хийхийн тулд 15 хоногийн турш өдөр шөнөгүй сууж байж тэр нарийн сийлбэрийг хийж үүнийгээ Нарантуул зах дээр зараад мөнгө олоод түүгээрээ бүтээлээ хийдэг.

Тэгээд би тэндээс гарангуутаа ШУТИС-ийн Механик Инженерийн сургуульд очлоо. Очтол аав ээжийнхээ мөнгөөр сурч байгаа оюутнуудын ирсэн нэг нь сурах сонирхолгүй сурсан нэг нь би энэ ч хичээлд суухгүй, энэ ч мэргэжлээрээ ажиллахгүй, миний мэргэжил бол ингэдэг тэгдэг гэх мэт голонгуй байгаа нь анзаарагдсан юм. Би эндээс юуг харсан бэ? гэхээр амьдрал дээр юм тэнцвэргүй байдаг юм байна ш дээ. Зарим нэг нь боломжгүй би сургуульд л сурчихвал миний амьдрал бүх юм нь сайхан болно доо гээд бодоод явж байхад сургуульд сурч байгаа нь энэ надад хоол болохгүй дээ гээд бодоод явж байх жишээтэй. Хүнд юм их элбэг байх тусмаа залхуу болж эхэлдэг. Түүнээсээ уйдаад ажлаас хойш сууж өөрт байгаа юм аа голох жишээтэй. Нийт бүх оюутнууддаа хэлэхэд сургуульд сурч чадахгүй байгаа нэг нь ажил хийж байгаа мөнгөөрөө өөртөө хөрөнгө оруулалт хийж байхад сурч байгаа та бүхэн өөртөө оюуны хөрөнгө оруулалт сайн хийгээд бүр илүү холыг харах ёстой байх гэж бодож байна.

-Хамгийн анх эфирт гарч байсан дурсамжаасаа хуваалцвал?

-Хамгийн анх 2002 онд хүүхдийн нэвтрүүлэг хийгээд эфирээр гарч байсан. Эфирт ганцхан удаа гарчихаад сургууль дээрээ ирэнгүүтээ хүмүүс намайг харсан учраас өөрийгөө их од болсон гэж бодож байлаа. Анхны эфирт гарсан дурсамж гэвэл зурагтаар анх гарахдаа ярьсан зүйлдээ ач холбогдол өгөхгүй би гоё харагдсан болов уу гэж бодож байсан. Одоо бодоход тэр гоё сайхан харагдахдаа гол нь биш хүнд зөв хүртээмжтэй эерэг бөгөөд ирээдүйд нь хэрэгтэй зүйлийг хүргэх нь хамгийн чухал юм. Мөн ярих агуулга нь хамгийн чухал байсан юм болов уу гэж боддог.

-Анх таныг МҮОНТ-н ХИТ мэдээллийн хөтөлбөрийг хөтөлж байсныг санаж байна. Яагаад ШУ танин мэдэхүйн нэвтрүүлэг хөтөлдөг болов оо?

-Би хөтлөгч биш л дээ. Би чинь математикч экономикч, хэвлэл мэдээллийн найруулагч, геологийн мэргэжлээр сурч байсан. Би чинь сэтгүүлч байхгүй юу. Сэтгүүлч редактор гэдэг бол хөтлөгчөөс шал өөр л дөө. Уг нь бий бол хөтлөгч хийх ёстой хүнд ярих үгийг нь бэлдэж өгөх ёстой хүн. Тэгээд тухайн үед яах аргагүй уг нэвтрүүлгийг хөтлөх хүн байхгүй болоод өөрөө хөтөлсөн. Бямба гарагийн үдэш, АСК ч мөн адил. ХИТ-д ажиллаж байхдаа яах аргагүй хөтлөгч хийж байсан. Гэхдээ одоо бол би хөтлөгч редактор гэж явдаг.

Яагаад шинжлэх ухаан танин мэдэхүйн нэвтрүүлэг хөтөлдөг болсон бэ? гэвэл нэгдүгээрт би өөрөө их дуртай, хоёрдугаарт манай үндэсний олон нийтийн телевиз бол яах аргагүй өсвөр үеийн хүүхдүүдийн хөдөлмөрч оюунлаг хүмүүжилд нөлөөлөх гэдэг үүднээсээ бүтээлч хөдөлмөрч оюунлаг нэвтрүүлгийг заавал хийх болсон. Залуу зохион бүтээгчийг хийхэд нөлөөлсөн хүмүүс бол Дорждугарын Туул, ШУ танин мэдэхүйн теле сэтгүүлийг хийдэг Одгэрэл гэж охин байгаа. Хэрвээ та бүхэн ШУ танин мэдэхүйн нэвтрүүлэг үздэг бол. Би өөрөө бол техник талдаа илүү сонирхолтой. Хуучин “Залуус хөтөлбөр” гэдэг нэвтрүүлгээрээ дэлхийн хамгийн сүүлийн үеийн технологуудыг танилцуулж хийдэг байсан. Тэр утгаараа илүү сонирхолтой болоод энэ нэвтрүүлгийг хөтлөх болсон.

-Энэ удаагийн залуу зохион бүтээгч нэвтрүүлэг өмнөх жилийнхтэй харьцуулахад юугаараа илүү давуу болсон бэ ?

-Залуу зохион бүтээгч нэвтрүүлэг өмнөх жилтэй харьцуулахад хүрээгээ маш сайн тэлсэн. Эхний удаа Монгол улсын хүрээнд зохиогдож байсан бол одоо олон улсын хүрээнд зохиогддог болсон байна. Олон улсад зохиогдохдоо голлон гурван улсыг хамарч байгаа. Оросын холбооны улсын Буриад улс, БНХАУ ын Өвөр монголын өөртөө засах орны өвөр Монголчуудыг хамарч байна. Энэ нь нэг давуу тал болж байгаа юм. Хоёрт гэвэл Монгол улсад нэг хэсэг мөхөөд байсан зохион бүтээх бүтээлч байх сэтгэл зүйг бадрааж өгч байгаа нь нэг онцлогтой. Зөвхөн техник сэтгэлгээг хөгжүүлээд зогсохгүй бид нар бүтээх ёстой, хийх ёстой хийж буй зүйлийнхээ эцсийг үзэх ёстой гэдгийг олж харж чадсан. Энэ удаагийн залуу зохион бүтээгчид оролцож байгаа хүүхдүүд бол бүгд хийж байгаа зүйлийнхээ эцсийг нь үздэг хүүхдүүд. Эд нарийн зарим нь бизнес нэвтрүүлэгт, зарим нь энүүгээрээ талхны мөнгөө олоод л явах байх. Ийм үр дүнг бид нар гаргаж чадсан. Мөн Монгол орон даяар “бүтээлч “гэдэг нэрийг бий болгож чадсан юм.

-Уран бүтээл ч хүн цаг зав маш багатай байдаг. Ер нь та гэр бүлдээ хэр их цаг зав гаргаж чаддаг вэ?

-Ихэнх хүмүүс ажил нь л сайхан бүтэмжтэй байх юм бол гэр бүл халуун дулаан сайхан байна гэж боддог. Харин миний бодлоор бол эсэргээрээ. Гэр бүл маань аз жаргалаар баяр хөөрөөр бялхаж байх юм бол ажил маань ч гэсэн тэр өдрөө бүтэмжтэй өөдрөг байх болно гэж боддог .

-Анх гэр бүлийнхээ хүнтэй яаж танилцаж байсан бэ?.

-2002-2003 онд Хөгжим бүжгийн коллеж дээр шинэ жилийн өвлийн өвгөн болоод шилдэг оюутанд нь бэлэг өгөхөөр очсон юм. Тэр үед бэлэг өгөөд хацар дээр нь анх үнсэж байлаа. Үүнээс хойш 2008 онд телевизийн нэвтрүүлгээр таараад тэрнээс хойш салаагүй дээ.

-Та хэр сайн аав гэж өөрийгөө дүгнэх вэ?

-Би өөрийгөө сайн аав гэж боддог .Долоо хоногт хоёр удаа хүүтэйгээ салхинд гарна, цэцэрлэгт хүүгээ хүргэж өгнө авна, цэцэрлэгийнх нь төлбөрийг хийнэ. Тийм болохоор би өөрийгөө сайн аав л гэж боддог ш дээ .

-Яг одоо таны уншиж байгаа ширээний ном?

М: Жан Рүгийн Чонон сүлдийг одоо уншиж дуусах гэж байгаа. Би өөрөө дотроо бодоод инээгээд байдаг юм. Залуу зохион бүтээгч нэвтрүүлэг надад үр өгөөжөө их өгсөн. Би их зүйлийг сурч байгаа. Би чинь их мэдлэг нимгэн хүн ш дээ. Залуу зохион бүтээгч нэвтрүүлэгт Төгөлдөр бид хоёр хөтлөгч редактораар ажилладаг болсноос хойш ухаантай гэдэг имижийг авсан. Сая цагаан сараар айлуудаар явсан чинь маш олон ном бэлэглэсэн. Тэгэхдээ имиждээ биш. Ер нь сүүлийн үед хүмүүс бие биендээ их ном бэлгэлдэг болсон юм болов уу гэж боддог. Одоо миний ширээн дээр “Очир огтлогч” гэж ном хүлээж байгаа. Энэ нь бизнесийн ухааныг шарын шашинд хөрвүүлэн буулгасан ном юм. Одоо Чонон сүлдээ дуусгаад араас нь орох байхаа.

-Таньд цаг хугацааг ухраах боломж олдвол юуг өөрчлөхийг хүсч байна вэ?

-Цаг хугацааг би хэзээ ч ухраахгүй, ухраая ч гэж бодохгүй, ухраах боломж өгсөн ч буцаад би цаг хугацааг ухраахгүй . Яагаад гэвэл их хэцүү. “Хүүхэд насанд хүргэж өгдөг галт тэрэг хэрвээ байсан бол” гэж дуу байдаг ш дээ. Би тэр дуунд их дургүй. Учир нь би хүүхэд болвол ахиад тоогоо сураад хичээлээ хийгээд элсэлтийн шалгалтаа өгөөд ахиад л би их сургуульд сураад ажиллаад л ахиад хөдөлмөрлөнө, ахиад би Орост сургуульд сураад сургуулиа төгсөж чадах болов уу гэж толгойгоо гашилгана. Тэгэхээр би цаг хугацааг ухраая гэж боддоггүй, ухраая ч гэсэн би хаана ч очихыг хүсэхгүй. Би одоо байгаа үедээ хөдөлмөрлөөд л явж байна.Цаашдаа ч гэсэн хөдөлмөрлөсөөр л явна.

-Сарны нулимс кинон дээр нэгэн сайхан яруу найрагч залуугийн дүрийг бүтээсэн байдаг. Бодит амьдрал дээр та хэр яруу найрагч вэ?

-Манай аав инженер хүн. Гэхдээ шүлэг дуу их оролдно.Би бол шүлэг бичихээсээ илүүтэйгээр хүмүүсийн бичсэн шүлгийг редакторлаад хооронд нь нийлүүлээд нэг шүлэг гаргадаг. Нэг ёсондоо шүлэгнүүдийг нийлүүлж редакторлах дуртай гэсэн үг. Өөрөө бол шүлэг бичнээ. Янз янзын утга агуулга шингээсэн их олон шүлэг байгаа. Ер нь хүн яг одоо санасныгаа цаасан дээр буулган гэдэг бол маш сайн төсөөлөн бодох чадварын эхлэл гэж хэлдэг шүү дээ.

-Ямар ч хүн бичсэн шүлгэндээ их хайртай байдаг. Таныг ч гэсэн бичсэн шүлгэнээсээ найман мөртийг “Их завсарлага” сэтгүүлийн нийт уншиг ч оюутан залуусдаа уншиж толилуулаач гэж хүсч байна .

-Аав маань нийтийн дуучдын дууны шүлгийг бичээд бичсэн дуунууд нь 20 хүрээд бөхийн өргөөнд тоглолтоо хийсэн юм.Тоглолтын дараа би тайзан дээр гараад аавдаа зориулж шүлэг уншсан юм. Тэр шүлгийг уншаад аавынхаа өмнө суусан чинь аав маань их уйлсан. Тэр шүлэг бол аавын тухай шүлэг юм аа.

Сайхан залуу аавынхаа

Санчиганд нь анх мөнгөн сар буухыг нь үзээд

Саваагүй томоогүй хүүхэд насаа

Тэр жилийнх нь шувуудтай нь хамт буцаасан

Санчиганд нь нэмэгдэх мөнгөн сарынхаа тоогоор жаргаана даа тэгвэл аавыгаа гэхэд

Санаснаар даан ч болохгүй явна ааваа.

-Тиймээ энэ шүлгийг уншиж аавыгаа уйлуулсан юм аа?

-Сайхан шүлэг тэрлэж чин сэтгэлээсээ ярилцсанд баярлалаа. Таньд уран бүтээлийн арвин их амжилтыг “Их завсарлага” сэтгүүлийн нийт уншигчидынхаа өмнөөс хүсэн ерөөж байна.

Эх сурвалж: www.internews.mn