Архив ангилал

ИРЭЭГҮЙ М.ЭНХСАЙХАН

Tweet

ИРЭЭГҮЙ М.ЭНХСАЙХАН

2012-08-23

Засаг хуваарилагдаж дууслаа. Эвссэн нь олон юм болохоор өрмөө хүртээх гэж тэвдэх шиг л боллоо.

Хаалган тушаа хамраа шуухитнуулж байгаад гараа цайлгаад гардаг цагаан сарын хэсээч хүүхдүүд шиг Засгийн суудал хүртэгсэд дотоод сэтгэлдээ додигор л байгаа бололтой. Томилж баталдаг нь хэдийгээр Их хурал ч гэлээ үнэлж цэгнэж, үгүйлж санах, хүлээн зөвшөөрөх эрх нь ард түмнийх. Тийм болохоор шинэ сайдуудын тухай яриа албан газар, айл гэр, дэлгүүрийн лангуу, таксин дотор өрнөж байна. Шинэхэн сайдууд ард түмнээрээ хэлэлцэгдэж байгаа нь энэ. Сайдуудын дунд үгүйлэгдэж байгаа нэг хүн бий. Тэр бол М.Энхсайхан. Алтанхуягийн засгийн газарт анхнаасаа л Сангийн сайдад нэр нь дуулдаж байсан.

Гэвч цаг нь болоод ирсэн чинь нэр нь ч гарсангүй, сураг нь сонсогдсонгүй. Боломж бол түүний гарт байсан юм сан. Тэр жирийн л нэг М.Энхсайхан хэвээр үлдэж байгаа бололтой. Дам сонсвол сайдын суудлаас өөрөө татгалзсан гэнэ. Түүнийг Монголын топ эдийн засагч гэдгийг нь хэн хүнгүй мэднэ. Төрд хэрэгтэй зайран мөнөөс мөнийг нь бас хүлээн зөвшөөрдөг. 1996 оны сонгуулийн дараа Ерөнхий сайдаар ажилласан богинохон хугацаандаа Засгийн газрын бүтцэд агентлаг гэдгийг анх тэр оруулж ирсэн.

НӨАТ, төрийн өмчийн анхны тооллого гээд олон санаачлага түүнийх байсан. Үндэсний үзлийг улс төрд жин банг нь тааруулах хийгээд эдийн засгийн алуурчдын талаар анх ам нээсэн хүн нь М.Энхсайхан. Ийм мэт эерэг үнэлэмж түүнийх. Гэсэн хэрнээ тэр хүсээд хүлээгээд байхад Засгийн томилгооны зайд нь үлдээд байх юм. Хэрэв тэр энэ засагт орж ажилласан бол Алтанхуягт гарцаагүй түшиг тулгуур болох хүний нэг. Алтанхуягт гэхээсээ илүүтэй улс оронд хэрэгтэй байсан юм. Гэвч тэгсэнгүй. Улс төрд бол ганцаардсан чоно юм байна. Өөрийнхөөрөө, бас мугуйд шазруун. Доголонгийн газар доголон, сохрын газар сохор байгаагүйнхээ горыг улс төрд тэр амсахаараа л нэг болж байна даа. Ингэлээ гээд Энхсайханаас илүү эх орны эрх ашиг орхигдож хоцорсон байж мэднэ. Учир нь түүний зангараг, зиндаа нь тийм юм. Энхсайханыг улс төрөөс нэхэх шалтгааны нэг нь энэ.

Монголын улс төрд гурван “Э”-гийн гэх өшөө хорслын тухай яриа үе үесхэн шуурдаг. Энэ гурван “Э” бол Ц.Элбэгдорж, М.Энхсайхан, Н.Энхбаяр нар. 1996 оны сонгуулиар Ардчилсан хүчнийхэн олонхи болж Засгийн газраа байгуулахад нь М.Энхсайхан ерөнхий сайд болсон билээ. Тэр эдийн засгийг сэргээх хэд хэдэн зоримог хэрнээ цочмог арга хэмжээг хэрэгжүүлж эхэлснийг дээр цухас өгүүлсэн. Харин энэ үед намын дарга нь Ерөнхий сайд байх ёстой гэсэн “импорт”-ын онолоор Элбэгдорж Энхсайханаас засгийн тамгыг нь авч байсан юм даг. Хоёр “Э”-гийн зөрчлийн эхлэл энэ. Ерөнхийлөгчийн сонгуульд Энхсайхан, Элбэгдорж, нартай дараалан өрсөлдөж ялж, ялагдсан нь экс Н.Энхбаяр. Хэн хэнийх нь ходоодны мухарт үлдэж хоцорсон хорсол хожим нь Монголын улс төрд “богино холбоо” үүсгээд байгаа юм.

2000 оны сонгуулиар ардчилсан хүчнийхэн сураггүй болтлоо ялагдав. Хараа бараагүй болсон намаа 2004 оны сонгуульд М.Энхсайхан удирдан оруулж, эвслийн засгийн газар байгуулах хэмжээнд хүртэл амжилт авчирсан. Гэвч намын дотоод зөрчил түүнийг тойргийн гадна гаргаж, 2005 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд намынх нь нөхөд өрсөлдөгчийг нь ил цагаан дэмжиж сул хөзөр хаясан. Хэн нь хэнээсээ урваж байсны нэг тодотгол бол энэ. Үүний дараа тэр улс төрийн гурав дахь хүчний орон зайд Монголын үндэсний шинэ намыг үзэл бодол нэгт нөхөдтэйгээ байгуулсан юм. Энэ нам эцэстээ МҮАН хэмээн нэрээ өөрчилж сонгуулийн өмнөхөн МАХН-тэй хамтарч “Шударга ёс” эвслийг байгуулсан. Сонгуулийн дүнгээр АН “Шударга ёс” бүлэгтэй эвсэхээр гэрээ байгуулахдаа тэдэнд сайдын дөрвөн суудал хуваарилсан юм. МАХН болон МҮАН энэ гүзээтэй шар тосоо тэв тэнцүүхэн буюу 2:2 гэсэн харьцаагаар хуваахаар тохиролцоод байсан билээ. Уг нь эр хүний тохиролцоо хатуу байдаг сан. Тэр дундаа улс төрд бол “за гэвэл ёо-гүй” баймаар. Гэвч тэгсэнгүй. МАХН-ынхан хусмаа чамалж гэнэ.

Хоёр биш гурван суудал авна хэмээн шантаажласан юм байх. Эвслийн дотор гарсан дотоод зөрчилдөөн Засгийн газрыг хуулийн хугацаанд байгуулж чадахгүйд хүрэх эгзэгтэй нөхцөл байдал үүссэн учир М.Энхсайхан МАХН-МҮАН-ын “Шударга ёс” эвслийг хүлээлгүйгээр танхимаа бүрдүүлэх хэрэгтэйг Н.Алтанхуягт зөвлөсөн гэх мэдээлэл байна. Энэ бол улс орны эрх ашгийн асуудал гэдэг нь тодорхой. Өнгөрсөн баасан гаригт Засгийн газрын шинээр томилогдох сайд нарыг нэгдсэн чуулганаар хэлэлцэх үеэр УИХ гишүүн З.Баянсэлэнгэ эвслийн бүлгийн дарга Н.Батцэрэгийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанаас завсарлага ав. Н.Энхбаяр даргыг шоронгоос гаргахгүй бол Ардчилсан намын Засгийн газрыг байгуулахгүй гэсэн шахалт үзүүлжээ. Харин Н.Батцэрэг “Завсарлага авахгүй” гэсний хариуд картыг нь сугалан авч гишүүний бүрэн эрхэд халдсан гэх мэдээлэл цацагдаад байгаа. Хэрэв “Шударга ёс” эвслийн бүлэг сайд нарыг томилох хуулийн төсөл дээр нэгдсэн хуралдаанаас завсарлага авч, энэ долоо хоногийн пүрэв гаригт багтаан сайд нарыг томилох асуудлыг УИХ-аар хэлэлцэн шийдвэрлэх нөхцлийг хаасан бол УИХ тарах ноцтой байдал үүсэх байсан юм. Ганц хүний эрх ашгийн төлөө Монгол төрийн ажлыг гацаах ашиг сонирхол МАХН-аас сонгогдсон эрхэм гишүүдэд байгаа юм биш биз. Ийм явцуу зорилгоор төрд төлөөлөл болоогүй байх гэж найдъя.

Түүнчлэн сайд нарыг хуваарилах МАХН-ын шантаажийн хариуд эвслийг задалбал задалчих боломж Энхсайханд байсан нь тодорхой. Ямар сураагүй ажил гэх биш. Гэвч юуг ч задалсангүй. МАХН-ын тавьсан шаардлагыг хүлээж авав. Эв нэгдлийг хадгалж Засгийг төвхнүүлэхэд өөрөөс шалтгаалах бүхнээ хийжээ. Намаа, эвслээ хар хэл ам, хэрүүл тэмцлээс холдуулчихаад, О.Сономпил гэсэн ганцхан сайдаар “ногдол ашиг” хүртэв. Яг л тайзан дээрээ гарч чадаагүй гоцлооч шиг. Улс төр үзэгдэх өнгөндөө ийм байна.

Хөшигний цаана бол олон асуудал учир битүүлэг үлдэж байгаа нь тодорхой. АН-аас илүүтэй эвсэж нөхөрлөсөн МАХН нь Энхсайханд ийн дайсагналаа. Хоёр “Э”-гийн нөхөрлөл гарман дээрээ гацаж байгаа нь энэ бололтой. Гэсэн хэдий ч хөзөр М.Энхсайханы гарт атгаастай хэвээр байгаа. Эр хүнийг басч болохгүй гэж үнэн юм байна. Экс Ерөнхийлөгч аавын хаалга татаж, дээлээ нөмөрсөн ч улс төрд гар дүрээстэй хэвээр байгааг МАХН-ынхны энэ мэт ааш араншин, хувирал хувьсал нотолж байна.

Ирээсэй гэсэн нь ирдэггүй, яваасай гэсэн нь явдаггүй Монголын улс төрийн тайзны хөшигний ард дохиур барьсан далдын гар байгаа бололтой. Тэр бол мэдээж эксийнх байж таарна.